İnsan algılamasında göz en önemli organdır. Algılamanın yaklaşık %90’ı göz aracılığıyla gerçekleşmektedir. Çalışma ortamında ortaya çıkan sorunlar arasında, işi en iyi koşullarda yapmayı sağlayan aydınlatma ve ışık sorunu önemli bir yer tutmaktadır. Çalışma ortamının yeterince aydınlatılması ile isin kolaylıkla yapılması ve verimlilik arasında yakın bir ilişki vardır.
İş kazalarının oluşma nedenleri arasında yer alan güvensiz şartların başında yetersiz aydınlatma gelir. Aydınlatma tasarımlarında dikkat edilmesi gereken temel ölçütler; aydınlığın niceliği, aydınlığın niteliği, ışıklılık ve yüzey özellikleridir. Aydınlığın niceliği, aydınlık düzeyi ile ilgili bir kavramdır. Aydınlığın niteliği ise aydınlık düzeyi dağılımı, ışığın doğrultusu aydınlıkta oluşan gölgeler ve ışığın rengi ile ilgilidir ve aydınlatma ölçümleri ile ölçülür.
Aydınlatma yapılacak alanın ne olduğu, nasıl bir aydınlatmanın uygulanacağı, nesnenin veya çevrenin fiziksel özellikleri, renkleri, dokuları, hareketli veya hareketsiz oluşları, mekanın iç veya dış yüzeyi, mimarisi, küçüklüğü veya büyüklüğü aydınlatmanın niceliğini, dolayısıyla niteliğini de belirler. Aydınlatma tekniği, işte bütün bu değişkenleri dikkate alarak, aydınlatmanın nasıl yapılması gerektiğini belirleyen tekniktir. Aydınlatma tekniği böylece, bir yandan görsel algılamanın en iyi koşullarda gerçekleşmesini sağlarken, öte yandan, bunun, ilk yapım giderleri ve kullanma harcamaları bakımından en ekonomik bir çözümle elde edilmesini, insan doğasına uygunluğunu ve sonucun estetik değerler ve mimariye uyum bakımından da doyurucu olmasını sağlar. Aydınlatma kalitesini bilimsel ölçülebilir yöntem ve kabul görmüş standartla aydınlatma ölçümü yapmak gerekir.
Aydınlatma ölçümü nedir?
Işık, maddenin fiziksel yapısındaki atomik etkileşim sonucu meydana gelen, ışıyan bir enerji türüdür. Kaynağından çıktıktan sonra bütün yönlere dağılır ve dalgalar şeklinde ilerler. Herhangi bir dalganın iki temel özelliği dalga boyu ve frekansıdır. Dalga boyu, birbirine komşu iki dalganın tepe noktaları arasındaki mesafedir. Frekans ise belli bir noktadan belli bir zaman birimi içinde geçen dalga adedidir. Dalga boyu ile frekansın çarpımı ışığın yayılma hızını verir.
Işık kaynağının birim yüzey üzerinde yaptığı etkiye ise Aydınlanma (E) denir. Aydınlanma ışık şiddeti ile doğru orantılı ve uzaklığın karesiyle ters orantılıdır.
Aydınlatma ölçümü neden yapılır?
İşveren yükümlülükleri gereği İşyeri bina ve eklentilerinde yeterli aydınlatma şartlarını sağlamalıdır. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında, elektrik kesilmesi halinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulundurulur. Ayrıca İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencerelerin ve çatı aydınlatmalarının, güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olması sağlanır. Barınma yerleri, Soyunma yeri, elbise dolabı, Duşlar, lavabolar, tuvalet ile İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve çalışanların kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenir.
İşyeri sahasındaki ana yollar, tamir, bakım, gözetim ve denetim için kullanılan diğer yollar ile yükleme ve boşaltma yerlerinde, kapılar ve girişler, ulaşım yolları – tehlikeli alanlar, merdivenler, yürüyen merdivenler ve bantlar için özel tedbirler başlıkları altında belirtilen hususlar uygulanır. Ulaşım yolları tehlikeli alanlar başlığı altında belirtilen hususlar aynı zamanda açık alanlardaki çalışma yerlerinde de uygulanır. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılması gerektiği İşyeri bina eklentileri yönetmeliğince açıkça belirtilir.
Aydınlatma ölçümü yaptırmak zorunlu mu?
İşveren, yükümlülükleri gereği İşyeri bina ve eklentilerinde yeterli aydınlatma şartlarını sağlamakla sorumlu olduğundan bu şartları yerine getirip getirmediğinin tespiti için aydınlatma ölçümü yaptırmak zorunludur.
Aydınlatma ölçümü yenilenme süresi nedir?
Az tehlikeli işyerlerinde 6 yılı geçmeyecek sürelerde, tehlikeli işyerlerinde 4 yılı geçmeyecek sürelerde, çok tehlikeli iş yerlerinde 2 yılı geçmeyecek sürelerde en az bir defa işyerinin bütün bölümlerini kapsayacak şekilde aydınlatma ölçümü tekrarlanır.
Aydınlatma ölçümü kaç yılda bir yapılır?
İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi, Üretim yönteminde değişikliklerin olması, ramak kala olaylarının meydana gelmesi, sağlık gözetim sonuçlarına göre işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından gerekli görülürse veya işyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması hallerinden en az birinde aydınlatma ölçümleri tekrarlanır.
Aydınlatma ölçümü nasıl yapılır?
İşyerlerinin gün ışığıyla yeteri derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır. İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN 12464-1: 2013; TS EN 12464-1.2011: 2012; standartları esas alınır. Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir. Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.
Aydınlatma ne ile ölçülür?
Aydınlatma, lüksmetre ile ölçülür.
Aydınlatma şiddeti nedir?
Aydınlatma şiddedi, toplam alandaki ışık akısıdır.
Aydınlatma şiddetinin ölçü birimi nedir?
Aydınlatma şiddetinin ölçü birimi Lüx, ışık akışı birimi ise Lümen’dir.
Aydınlatma ölçüm raporu nedir?
Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilmiş İş hijyeni Laboratuvarları tarafından verilen işyerine ait belirli noktalarda ölçülen aydınlatma değerlerinin ve sınır değerlerinin belirtildiği resmi nitelikli bir belgedir.
İyi ve kaliteli aydınlatma nedir?
İyi ve kaliteli bir aydınlatma, aydınlatılması gereken alana gereksinim duyulan kadar ışık göndermekle mümkündür. Kullanılmayacak alanların aydınlatılması, kullanılan alanların gereğinden fazla aydınlatılması enerjinin boşa kullanılmasına yol açtığı gibi yetersiz yapılan aydınlatma da güvenlik ve konfor açısından önemli sorunlara yol açacaktır.
- Gözün görme yeteneği artar
- Göz sağlığı korunur
- Kazalar azalır
- Yapılan isin verimi yükselir
- Ticarette is hacmi büyür
- Ekonomik potansiyel artar
- Güvenlik sağlanır
- Estetik ve konfor gereksinimine yanıt verilir.
Aydınlatma birimleri nelerdir?
Işık akısı enerjisi: Işık üreticinin bir saniyede etrafa yaydığı ışın akısı enerjisine üreticinin “Işık Akısı Enerjisi” denir. Işık üreticinin ışık gücünü belirtir. Birimi “lümen (lm)” dir. Işık akısı, bir ışık kaynağı tarafından saniyede yayılan toplam ışık miktarını gösteren bir kavramdır.
Işık şiddeti: Işık üreticinin belirli bir yönde uzay birim açı içinde yayınladığı ışın akısı yoğunluna ışık üretecinin “Işık Kuvveti” veya “Işık Şiddeti” denir. “I” ile gösterilir. Birimi “Candela (cd)” dır. (1 mum = 1,02 cd).
Parıltı (Lüminans): Aydınlatma ölçümü birimlerdinden bir diğeri kendi kendine ışık yayan veya ışık üreticilerden aldığı ışığı yansıtan, dağıtan veya geçiren ışık kaynağının veya gerecinin birim yüzeyinin yayınladığı ışık kuvvetine bunun “Parıltısı (ışıklılığı – lüminansı)” denir. “L” ile gösterilir. Birimi “Stilb (sb)”, “cd / cm2” dir. Daha küçük birimi ise “Apostilb (asb)”dir. (1 Stilb (sb) = 31.416 Apostilb (asb) dir.) Işık üreticilerinin parıltıları Stilb ile aydınlatılan yüzeylerin parıltıları da bundan çok küçük olan Apostilb birimi ile belirtilir.