Basınçlı Kapların Periyodik Kontrol ve Muayenesi

İşveren; Periyodik kontrolü yapmaya yetkili kişiler tarafından belirtilen, iş ekipmanının periyodik kontrolleri ile ilgili ön hazırlıkları yapar veya yaptırır. Periyodik kontrol yapmaya yetkili kişi tarafından talep edilmesi halinde, ekipmanın yetkili servisinin periyodik kontrol faaliyetlerine nezaret etmesini sağlar.

İş güvenliği uzmanlarının hizmet verdikleri işyerlerinde kullanmakla sorumlu oldukları iş güvenliği yazılım programları ve/veya diğer elektronik portal üzerinden kayıt işlemlerini yaparak işyerine ait iş ekipmanlarının periyodik kontrollerinin yapılıp yapılmadıkları uzaktan kontrol edilebilmesi  Bakanlıkça çıkarılacak usul ve esaslara göre belirlenir.

İş güvenliği uzmanı olup periyodik kontrol yapmaya yetkili kişi olarak kayıt numarasına sahip olan kişiler iş güvenliği uzmanı olarak hizmet verdikleri işyerlerinde periyodik kontrol hizmeti veremez.

6331 sayılı “ İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” gereğince oluşturulan 25.04.2013 tarih  & 28628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında yapılmaktadır.

Yönetmeliğin Ek III Bölümünün 2.2 Basınçlı Kapların Maddesinin 2.2.1 Bendinde; “Standartlarda aksi belirtilmediği sürece, Basınçlı Kapların, beyan edilen yükün en az 1,25 katını, etkili ve güvenli bir şekilde kaldıracak ve askıda tutabilecek güçte olur ve bunların bu yüke dayanıklı ve yeterli yük frenleri bulunur.” Hükmündedir. Basınçlı Kaplar da bu kapsamda periyodik kontrole tabi hükümlere bağlı olarak kontrol edilmektedir.”

Basınçlı Kap ve Basınçlı Hava Tank hidrostatik testi ekipmanın azami basıncı veya işletme basıncı değeriyle her periyodik kontrolde, Ekipmanın üretim standardında belirtilen hidrostatik test basıncı değeriyle ise her önemli bakım onarım faaliyetinden sonra ve azami üç yılda bir kere, gerçekleştirilir.

Hidrostatik test değerinin standartlarda belirtilmediği veya iş ekipmanına ait ürün standardının bulunmadığı durumlarda işletme basıncının 1,5 katı ile gerçekleştirilir. İşletme basıncı belirlenen basınçlı ekipmanlarda emniyet valfi vb. güvenlik donanımları belirlenen işletme basıncı değerine uygun olur.  Hidrostatik test, su ile yapılabileceği gibi ürünün standardında belirtilen veya üreticisi tarafından kullanım kılavuzunda uygun görülen sıvılarla da yapılabilir.

İş ekipmanının özelliği ve prosesten kaynaklanan zorunlu şartlar gereğince hidrostatik test yapma imkânı olmayan basınçlı kaplarda hidrostatik test yerine ekipmanın standardında belirtilen, ekipmanın standardı olmaması halinde ise üreticinin kullanım kılavuzu/talimatın da belirtilen, tahribatsız muayene yöntemleri de uygulanabilir. Bu durumda, düzenlenecek periyodik kontrol raporlarında bu husus gerekçesi ile birlikte belirtilir. İş ekipmanının veya prosesin durdurulamaması gerekçe olamaz. Tahribatsız muayenelere ait raporlar periyodik kontrol raporunun ekinde saklanır.

Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri; 3/11/2016 tarihli ve 29877 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği (2014/29/AB), 3/3/2018 tarihli ve 30349 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (2014/68/AB) ve bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olmayan hususlar saklı kalmak kaydıyla ilgili standartlarda belirtilen kriterlere göre yapılır.

İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinin, EK III Bakım, Onarım ve Periyodik Kontrol ile ilgili Hususlar bölümünün 1.4 Maddesi gereği; “Periyodik muayene aralığı ve kriterleri standartlarda aksi bir şekilde belirlenmemiş iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri ve muayeneleri, varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerde yapılır ifadesi yer almaktadır.  Bu hususlar, imalatçı tarafından belirlenmemişse iş ekipmanının periyodik muayene & kontrol, bulunduğu işyerindeki ortam koşulları,  kullanım sıklığı ile kullanım süresi gibi bazı faktörler göz önünde bulundurularak, yapılacak risk analizi ve değerlendirmesi sonuçlarına göre, belirlenecek aralıklarda yapılmalıdır. Belirlenen periyodik muayene aralığının ilgili yönetmelikte olası durumlar haricinde 1 yılı aşmaması gerekir.” hükmündedir.

Bu nedenle; Basınçlı Kapların kullanım sıklığına göre “YILDA EN AZ 1 (BİR) “ defa veya daha fazla aralıklarla olmak koşuluyla mutlaka periyodik kontrol muayenelerinin yaptırılması kanunen zorunludur.”

Basınçlı Kapların periyodik muayene raporu Bulunduğu işyeri ortam koşulları, ekipmanın kullanım sıklığı, ekipmanın yaşı, bakım faaliyetleri ve sıklığı, atmosferik koşullar, ekipmanın revizyon/kaza geçirmesi, önceki periyodik kontrol sonuçları ile kullanım süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak ve yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre periyodik kontroller kapsamında yapılacak test ve muayenelerin sıklığı artırılabilir. Periyodik kontrol kriteri için referans olarak tablolarda belirtilen standartlar örnek olarak verilmiş olup burada belirtilmeyen ya da Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra yayımlanan konuyla ilgili standartların da imal yıllarına göre dikkate alınması gerekir. Ekipmanın periyodik kontrolünün tabloda belirtilen tüm standartları kapsaması gerekmez. İlgili standart belirlenirken ekipman özelliklerinin standart kapsamı ile örtüştüğü belirlenmeli ve ulaşılabiliyorsa ekipman imalatçısından ilgili standart hakkında bilgi alınmalıdır. Kapsamı periyodik kontrolle sınırlı olmayan standartlar için periyodik kontrole ilişkin hükümler uygulanacaktır.

Periyodik kontrol aralığı ve kriterleri, bu bölümde yer alan tablolarda belirtilmemiş veya standartlar ile belirlenmemişse iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerde yapılır. Bu hususlar imalatçı tarafından belirlenmemiş ise iş ekipmanının periyodik kontrolü, bulunduğu işyeri ortam koşulları, kullanım sıklığı ile kullanım süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre belirlenecek aralıklarda yapılır. Belirlenen periyodik kontrol aralığının bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar(*) dışında bir yılı aşmaması gerekir. Standartlarda belirtilen ve/veya periyodik kontrol yapmaya yetkili kişiler tarafından gerekli görülen durumlarda periyodik kontrollerde gerçekleştirilen muayene ve test yöntemlerine ilaveten tahribatsız muayene yöntemleri de uygulanabilir.

İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine göre; işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için “İŞVEREN” gerekli tüm tedbirleri alır maddesi bulunmaktadır.

Bu nedenle İşveren;

• Çalışma şeklinde değişiklikle, kazalar, doğal olaylar veya ekipmanın uzun süre kullanılmaması gibi iş ekipmanındaki güvenliğin bozulmasına neden olabilecek durumlardan sonra, arızanın zamanında belirlenip giderilmesi ve sağlık ve güvenlik koşullarının korunması için periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerce gerekli kontrollerin yapılmasını sağlamalıdır.
• İş ekipmanını seçerken işyerindeki özel çalışma şartlarını, sağlık ve güvenlik yönünden tehlikeleri göz önünde bulundurarak, bu ekipmanın kullanımının ek bir tehlike oluşturmamasına dikkat etmelidir.
• İş ekipmanının, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tamamen tehlikesiz olmasını sağlayamıyorsa, kabul edilebilir risk seviyesine indirecek uygun önlemleri almalıdır.
• İşverence, arızaya sebep olabilecek etkilere maruz kalarak tehlike yaratabilecek iş ekipmanının; Periyodik kontrollerini yapmaya yetkili kişilerce periyodik kontrollerinin yapılmasını sağlamalıdır.

6331 Sayılı İSG Kanunu çerçevesinde, İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği kapsamında, işletmede bulunan ekipmanlar ve tesisatlar ile ilgili olarak gerekli kontrollerin yaptırılmadığının tespit edilmesi halinde,

İlgili Kanunun 10. Maddesi olan “Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma” maddesi çerçevesinde, 26/1-ç ceza maddesi gereği, kanun maddesinde sözü edilen “10/4 Risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmamak.” Fiili nedeniyle işverene çalışan sayısına bağlı olarak “2.026 ₺ ile 6.078 ₺” arasında cezai işlem uygulanmaktadır.

5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17’nci maddesinin yedinci fıkrasındaki “idari para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl 4.1.1961 Tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci maddesi hükümlerince tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında arttırılarak uygulanır.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığınca yapılan teftiş sonucunda; üretici bilgisi, imalat tarihi, çalışma tasarım özellikleri bilinmeyen ve risk değerlendirmesi olmayan ya da yapılan risk değerlendirmesi sonucu güvenli olmadığı belirlenmesine rağmen gerekli tedbir ve düzeltmeler uygulanmadan çalıştırılan iş ekipmanının tespit edilmesi halinde 30/3/2013 tarihli ve 28603 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmeliğin 7 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamında işyerinin ilgili bölümünde iş durdurulur.”

4 Nisan 2017 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi’nin 30047’nci sayısında “İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” gereği, Bakanlık tarafından yetkilendirilen eğitim kurumlarından eğitimlerini almış kişiler bu kontrolleri yapabilmektedir. Bunun dışında periyodik kontrol hizmetini yapacak kuruluşlar için hizmet yeterliliği belgesi almış olması veya “AKREDİTE” olması zorunluluğunu getirmeye bakanlık yetkilidir.” hükmündedir.

“AKREDİTE bir A-Tipi Muayene Kuruluş olan PROSAFETY,  deneyimli kadrosu ile yaptığı Basınçlı Kapların muayenelerinde, ekipmanların ve yardımcı ekipmanların kaldırma işini güvenli olarak yapabildiğini , iş ekipmanının  periyodik kontrol gerekliliklerini sağladığını muayene ederek, tespit edilen noksanları,  uygun olmayan durumları açıklar. Yapılan periyodik kontroller ulusal ve uluslararası Basınçlı Kapların standartlarında içeren ve gösteren kriterlere uygun şekilde yapılmaktadır.”

Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri yetkili olan; makine mühendisleri, metalürji ve malzeme mühendisleri, mekatronik mühendisleri, makine veya metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler ya da makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır. Söz konusu periyodik kontrollerde tahribatsız muayene yöntemlerinin kullanılması durumunda, bu yöntemler sadece TS EN ISO 9712 ve Bakanlıkça ilan edilecek muadil standartlara göre eğitim almış mühendisler, teknik öğretmenler, teknikerler veya yüksek teknikerler tarafından uygulanabilir.

“İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde belirtilen kaldırma iletme ekipmanları grubunda bulunan Basınçlı Kapların ile ilgili ulusal ve uluslararası imalat, test ve deney standartları doğrultusunda ürünün teknik bilgilerinin de bulunduğu bir form hazırlanır. Standardın istediği tüm fiziksel, mekanik ve görsel testler ile yük deneyleri de yapılarak rapora işlenir. Oluşturulan rapor, ilgili teknik uzmanın bulguları ve teknik yöneticinin de onayıyla hazırlanmış olur.”

İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğince  Periyodik kontrol metodu, ilgili standart numarası ve adı, yoksa üreticinin tavsiye ettiği metotlar, bunlar da mevcut değilse risk değerlendirmesi metoduna yer verilir.  Raporun bu bölümünde periyodik kontrole tabi tutulacak iş ekipmanı için gerekli görülen teknik özellikler ve diğer bilgilere yer verilir. Ekipman Etiket Bilgileri: Bu bölümde periyodik kontrole tabi tutulacak iş ekipmanının bilgi etiketinde yer alan adı, markası, modeli, imal yılı, seri numarası vb. bilgiler ile ekipmanın izlenebilirliğini sağlayan teknik özelliklere yer verilir.

Tespit Edilen Bilgiler: Periyodik kontrol yapılırken ekipman ve bileşenlerinin anlık durumunu tarif etmek ve periyodik kontrol sonrası yapılacak olası değişiklikleri belirleyebilmek için periyodik kontrolü yapmaya yetkili kişi tarafından gerçekleştirilen ölçüm ve/veya tespit edilen değerler ile ekipmanının kullanım yeri ve amacı belirtilir. Periyodik kontrol yapılırken uygulanan testler ile ilgili gerekli bilgiler belirtilir. Ölçüm Aletleri Bilgileri: EK-III 1.7.2.2 maddesinde belirtilen değerleri ölçmek için periyodik kontrol esnasında kullanılan ölçüm aletlerinin adı, seri numaraları vb. belirleyici özellikleri belirtilir.

İş ekipmanı periyodik muayene raporunda Muayene Kriterleri ve Testler: Raporun bu bölümünde EK-III 1.7.1.1 maddesinde belirtilen metoda göre oluşturulmuş muayene kriterleri ve EK-III 1.7.2.2 maddesinde tespit edilen değerlerin, EK-III 1.7.2.1 maddesinde yer verilen iş ekipmanının teknik özelliklerini karşılayıp karşılamadığı hususu ile ilgili standart ve teknik literatürde yer alan sınır değerlere uygun olup olmadığı kıyaslanarak değerlendirilir.

Bir ekipmanın kontrolü sonucunda elde edilen veriler çerçevesinde; “hafif kusurlu” veya “ağır kusurlu” olmak üzere incelenen kontrol kriterleri o ekipmanın kullanımının “GÜVENLİ” mi yoksa “SAKINCALI” mı olduğunu belirlemektedir.

Yapılan tespitler sonucu eğer ağır kusurlu bir durum olmaması halinde, Kontrolü yapılan Basınçlı Kap ve Basınçlı Hava Tankı Ekipmanının inceleme kriterlerine sürekli uyması şartıyla bir sonraki kontrol tarihine kadar kullanılması “GÜVENLİDİR” şeklinde bir rapor düzenlenir. İş ekipmanı periyodik muayene raporunda Kusur Açıklamaları yazılır.  Yapılan periyodik kontrol sonucunda ekipmanla ilgili kontrol kriterlerine göre iş sağlığı ve güvenliği yönünden belirlenen uygunsuzluklar belirtilir. Eğer varsa buna ilave olarak notlar ifade edilir.

Periyodik kontrol sürecine ait detaylar varsa bu bölümde belirtilir. Uygunsuzluk veya raporun diğer bölümlerine ait herhangi bir ifade bu bölümde belirtilemez. Raporun bu bölümünde periyodik kontrole tabi tutulan iş ekipmanında periyodik kontrol kapsamı içerisinde yer alan testler ve/veya muayenelere ilişkin sonuçlar ve bu sonuçlara göre periyodik kontrol yapmaya yetkili kişinin kanaati belirtilir. Bu bölümde aynı zamanda, kontroller sırasında kullanımda sakınca oluşturacak bir kusur tespit edilmesi durumunda iş ekipmanının uygunsuzluk giderilene kadar kullanılamayacağı, herhangi bir kusur tespit edilmemesi durumunda ise kullanılabileceği açıkça izah edilir.

Takip kontrolü; Basınçlı Kapların periyodik kontrolünde belirlenen uygunsuzlukların giderilip giderilmediğine dair A Tipi Muayene Kuruluşu tarafından yapılan gözetim faaliyetidir.

Basınçlı Kapların  Periyodik kontrol raporunda iş ekipmanında uygun bulunmayan hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden iş ekipmanının kullanılmasının uygun olmadığının belirtilmesi halinde; bu hususlar giderilinceye kadar iş ekipmanı kullanılmaz. Söz konusu eksikliklerin giderilmesinden sonra yapılacak ikinci kontrol sonucunda; eksikliklerin giderilmesi için yapılan iş ve işlemler ile iş ekipmanının bir sonraki kontrol tarihine kadar mevcut şartlar altında güvenle kullanılabileceği ibaresinin de yer aldığı ikinci bir rapor düzenlenir.

İş sağlığı ve güvenliği yönünden uygun bulunmayan hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden iş ekipmanının kullanılmasının uygun olmadığının belirtilmesi halinde; bu hususlar giderilinceye kadar iş ekipmanı kullanılmaz. Söz konusu eksikliklerin giderilmesinden sonra yapılacak ikinci kontrol sonucunda;  eksikliklerin giderilmesi için yapılan iş ve işlemler ile iş ekipmanının bir sonraki kontrol tarihine kadar güvenle kullanılabileceği ibaresinin de yer aldığı ikinci bir belge düzenlenir. Firmanın ilk denetimi sırasında ekipmanın kullanılması açısından sakınca yaratacak bir uygunsuzluk bulunmaması halinde firmaya ikinci kontrol uygulanmaz.

Bakanlıkça yayımlanan periyodik kontrol rapor formatı ve kriterleri kapsamında tespit edilen hafif kusurlar bir sonraki periyodik kontrol tarihine kadar giderilir. Bir sonraki periyodik kontrol tarihinde düzeltilmemiş hafif kusurlar ağır kusur olarak değerlendirilir. Ağır kusur tespit edilen ekipmanlar ise tespit edilen kusurlar giderilmeden çalıştırılamaz. Bakanlıkça periyodik kontrol rapor ve kriter dokümanları yayımlanmamış iş ekipmanları için hafif ve ağır kusur uygulaması yapılmaz.

İş Ekipmanlarının  kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğince  ekipnet iş ekipmanı bilgi sistemine kayıtlı personel tarafından hazırlanan iş ekipmanı periyodik kontrol raporunun sonuç ve kanaat kısmında periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişinin ad soyad ve T.C. kimlik numarasını içeren kimlik bilgileri, mesleği, diploma tarihi ve numarasına ilişkin bilgiler, Bakanlık kayıt numarası ile raporun kaç nüsha olarak düzenlendiği belirtilerek imza altına alınır.

Yukarıdaki bilgilerin veya periyodik kontrol yapmaya yetkili kişinin imzasının bulunmadığı raporlar geçersizdir.  İş ekipmanının özelliği gereği birden fazla branştaki periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişi tarafından periyodik kontrolün yapılması gerekmesi halinde, tüm kontrol kriterlerinin ortak raporda sunulması durumunda rapor müştereken imza altına alınır. Her bir branştan yetkili kişi kendi konusu ile ilgili kısmın raporunu ayrı olarak düzenleyip imza altına da alabilir.

İşverence, periyodik kontrol sonuçları ıslak imzalı şekilde kayıt altına alınır ve yetkililer her istediğinde gösterilmek üzere uygun şekilde saklanır. 23/1/2004 tarihli ve 25355 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununa uygun olarak güvenli elektronik imza ile imzalanmış ve elektronik ortamda saklanan kayıtlar da geçerlidir. Ayrıca İş ekipmanı işletme dışında kullanıldığında, yapılan son kontrol ile ilgili belge de ekipmanla birlikte bulundurulur.

İş ekipmanlarının bakımları (günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve benzeri), ilgili standartlarda belirlenen veya imalatçının belirlediği şekilde, imalatçı tarafından yetkilendirilmiş servislerce veya işyeri tarafından görevlendirilmiş kişilerce yapılır. A tipi muayene kuruluşlarınca tarafsızlık bağımsızlık ilkesiyle çelişmesi sebebiyle böyle bir hizmet alınamaz teklif edilemez. İş ekipmanlarının, her çalışmaya başlamadan önce, operatörleri tarafından kontrollere tabi tutulmaları sağlanır

Test, deney ve tahribatsız muayeneler dışında iş ekipmanı günlük muayeneden geçirilir. Kullanım sırasında ekipman, çatlak, gevşemiş bağlantılar, parçalardaki deformasyon, aşınma, korozyon ve benzeri belirtiler bakımından gözle muayene edilir ve fonksiyonları denenir. Gözle muayene ve fonksiyonların denenmesi operatör veya iş ekipmanını ve işlevlerini bilen personel tarafından yapılarak kayıt altına alınır.

Çatlak, aşırı aşınma ve benzeri tespit edilen herhangi bir iş ekipmanı muayene için kullanım dışı bırakılır. ekipmanı, ilgili standartların ve ekipmanın imalatçısının belirlediği kriter ve aralıklara uygun olarak bakıma tabi tutulur. İş ekipmanında gerçekleştirilen tüm periyodik kontroller ile bakım ve onaranlar kayıt altına alınır ve iş ekipmanının kullanım ömrü boyunca muhafaza edilir.