Basınçlı Kap ekipmanları, operatör hataları ve/veya kusurlu kullanılması neticesinde işletmede maddi ve manevi kayıplar oluşmaktadır. Basınçlı Kapların periyodik kontrollerinin yapılması hem güvenli çalışma koşularının gereği, hem de yasal mevzuatların zorunlu kıldığı bir uygulamadır.
Basınçlı Kap Nedir?
Herhangi bir cisme, madde üzerindeki kuvvetin, birim miktarı ölçüsünde yaptığı zorlamaya basınç denir.
Yakma ile oluşan basınç harici, iç basıncı 0,5 bardan yüksek tutularak azot ve ya hava ile doldurularak kullanılan kaplara basınçlı kap denir.
Kazan daireleri basınç kaplarının en sık bulunduğu yerler arasındadır. Bu nedenden dolayı kazan dairelerinin kontrolünün yönetmelik gereğince yapılması gerekmektedir. Bu yapılan işlemlere Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrol adı verilir.
Basınçlı Kaplar Nelerdir?
- Buhar Kazanı
- Basınçlı Hava ve Gaz Tankları
- Kalorifer Kazanı
- Sıcak Su Kazanı
- Kızgın Su Kazanı
- Kızgın Yağ Kazanı
- Dikişli/Dikişsiz Taşınabilir Gaz Tüpleri
- Taşınabilir Asetilen Tüpleri
- Manifoldlu Asetilen Tüp Demetleri
- Yerüstü/Yeraltı Sıvılaştırılmış Gaz Tankları
- Kullanımdaki LPG Tüpleri
- Basınçlı Hava ve Gaz Tankları
- Kapalı Genleşme Tankları
- Boyler ve Akümülasyon Tankları
- Boyama Makinaları(Kazanları)
- Kriyojenik Tanklar
- Buharlı Pişirme Kazanları
- Otoklav
- Petrol Depolama Tankları
- Tehlikeli Sıvı Tankları
Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolü Nasıl Yapılır?
Basınçlı kapların güvenli ve ekonomik olarak çalışması için periyodik kontrollerinin ve korucu bakımların yapılması gereklidir. Basınçlı kapların en önemli elemanları CCC günlük gözden geçirilmeli ve normal olmayan bir durum gözlenmesi halinde, gerekli tedbirler alınmalıdır.
Planlı ve koruma amaçlı yapılan kontrol, CCC elemanlarında oluşabilecek tehlikeli durumların zamanında tespit edilmesini sağlamak, güvenliği tehlikeye düşürecek ve büyük ekonomik kayıplara sebep olabilecek önlemekte ve tesisin verimini arttırmaktadır.
Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrol Yönetmeliği
Basınçlı kapların periyodik muayene ve kontrolleri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereğince oluşturulan 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında yapılmaktadır.
İlgili yönetmeliğin tamamını incelemek için tıklayın
Basınçlı Kapların Periyodik Kontrol Süresi Nedir? Ne Sıklıkla Yapılır?
Basınçlı kaplar periyodik kontrol / muayene süresi, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde standart veya azami bir süre belirtilmemişse imalatçının öngördüğü periyotla yapılır; bu da yoksa azami süre 1 yıldır.
Periyodik kontrol sıklığı, yönetmelikte yer alan tablolarda veya standartlar ile belirlenmemişse, varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerde yapılır. Bu hususlar imalatçı tarafından da belirlenmemiş ise ekipmanın bulunduğu işyeri ortam koşulları, kullanım sıklığı, yaşı, bakım faaliyetleri, sıklığı, atmosferik koşullar, kaza geçirmesi, önceki periyodik kontrol sonuçları ile kullanım süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak ve yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre periyodik kontrol, test ve muayenelerin sıklığı artırılabilir.
Özetle, basınçlı kapların periyodik kontrolleri en az 12 ayda bir yapılmalıdır.
Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolleri Kim Tarafından Yapılır?
TÜRKAK tarafından TS EN ISO/IEC 17020 belgeli bir A Tipi Muayene Kuruluşu olan Prosafety; Basınçlı kapların periyodik kontrollerini bakanlıktan yetkili ve uzman mühendis kadrosuyla yapmaktadır.
Basınçlı kapların periyodik kontrolleri, yetkili olan makine mühendisleri, mekatronik mühendisleri, makine veya metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler ya da makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.
Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolünü Kimler Yapmaya Yetkilidir?
4 Nisan 2017 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi’nin 30047’nci sayısında “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” gereği, Bakanlık tarafından yetkilendirilen eğitim kurumlarından eğitimlerini almış kişiler ve hizmet yeterlilik belgesi almış veya akredite olmuş periyodik kontrol yapan firmalar yetkilidir.
17 Haziran 2021 tarihinden itibaren, yalnızca kalıcı Ekipnet numarasına sahip olan personeller tarafından periyodik kontrol ve muayene işlemi yapılabilmektedir.
Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrol Formu ve Raporu Nedir?
Basınçlı kaplar periyodik kontrol formu, yönetmelikte belirtilen ulusal ve uluslararası imalat, test ve deney standartları doğrultusunda ürünün teknik bilgilerinin de bulunduğu bir ön kayıt belgesidir.
Standardın istediği tüm fiziksel, mekanik ve görsel testler ile deneyleri de yapılarak forma işlenir. Oluşturulan basınçlı kaplar periyodik kontrol raporu, ilgili teknik uzmanın bulguları ve teknik yöneticinin de onayıyla hazırlanmış olur.
İş Sağlığı ve Güvenliği yönünden uygun bulunmayan hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden iş ekipmanının kullanılmasının sakıncalı olduğu belirtilmesi halinde; bu hususlar giderilinceye kadar iş ekipmanı kullanılmaz. Söz konusu eksikliklerin giderilmesinden sonra yapılacak ikinci kontrol sonucunda; eksikliklerin giderilmesi için yapılan iş ve işlemler ile iş ekipmanının bir sonraki kontrol tarihine kadar UYGUNDUR ibaresinin de yer aldığı ikinci bir rapor düzenlenir.
Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolü/Muayenesini Yaptırmak Zorunlu mu?
Basınçlı kap ekipmanlarının operatör hataları veya kusurlu kullanılması neticesinde işletmede maddi ve manevi kayıplar oluşmaktadır. Bu yüzden; basınçlı kapların periyodik kontrollerinin yapılması hem güvenli çalışma koşularının gereği, hem de yasal mevzuatlar gereğince zorunludur.
6331 Sayılı İSG Kanunu çerçevesinde, İş Ekipmanlarının kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği kapsamında, işletmede bulunan ekipmanlar ve tesisatlar ile ilgili olarak gerekli kontrollerin yaptırılmadığının tespit edilmesi halinde;
Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolünü Yaptırmamanın Cezası Nedir?
İlgili kanunun 10. Maddesi gereğince “10/4: Risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmamak” fiili nedeniyle; basınçlı kapların periyodik kontrolünü yaptırmamanın cezası, çalışan sayısına göre en az 3.836 TL ve en çok 11.508 TL olarak uygulanmaktadır.
5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17’nci maddesinin yedinci fıkrasındaki “İdari para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl 4.1.1961 Tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci maddesi hükümlerince tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.
Basınçlı Kap Periyodik Kontrolü Yaptırma Sorumluluğu Kime Aittir?
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine göre basınçlı kapların periyodik kontrolünü yaptırma sorumluluğu İşverene aittir.
İlgili yönetmelikte “İşyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için işveren gerekli tüm tedbirleri alır” maddesi bulunmaktadır.
Ayrıca iş güvenliği uzmanları, işverenlere öneri ve tavsiyeleri vermekle yükümlüdür.
Basınçlı Kapların Bakımını Kimler Tarafından Hangi Sıklıkla Yapılabilir?
Basınçlı kap ekipmanlarının periyodik bakımları (günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve benzeri), ilgili standartlarda belirlenen veya imalatçının belirlediği şekilde, imalatçı tarafından yetkilendirilmiş servislerce veya işyeri tarafından görevlendirilmiş kişilerce yapılır.
Periyodik kontrol/muayene ve periyodik bakım farklı hizmetlerdir. A tipi periyodik muayene kuruluşlarından, tarafsızlık ve bağımsızlık ilkesiyle çelişmesi sebebiyle bakım hizmeti alınamaz ve teklif edilemez. Muayene kuruluşu yalnızca Basınçlı kap test, muayene ve kontrollerini yapmak ve bunları raporlamakla yükümlüdür. İş ekipmanlarının, her çalışmaya başlamadan önce operatörleri tarafından kontrollere tabi tutulmaları sağlanır.