Kronobiyoloji, biyolojik ritim ve biyolojik saat konularını inceleyen ve bunların organizmalar üzerindeki etkilerini araştıran bilim dalına denir.
Biyolojik saat, isminden de anlaşılacağı gibi “zamanı ölçme” fonksiyonudur. Fakat bildiğimiz saatlerden daha farklı. Biyolojik saatin, harici güç kaynaklarına veya zamanı ölçmek için referans alacakları cisimlere (Güneş, Ay gibi) ihtiyaçları yoktur. Biyolojik saatlerin en önemli işlevi, biyolojik ritmi sağlama ve üreme dönemleri gibi birtakım önemli biyolojik zamanlamaları gerçekleşmeleridir.
Gün içerisinde farklı nedenlerle ve sürekli olarak vücut sıcaklığı değişimi yaşanır.
Biyolojik Ritim
Biyolojik ritim, canlıların diğer adıyla biyolojik olgunun farklı periyodik aralıklarla, frekans dahilinde tekrarlanması olarak tanımlanabilir.
Örnek olarak anlatmak istenirse, uyku döngümüzdür. Günün belirli saatinde uyku, belirli saatlerinde ise zinde oluruz. Bu döngü sürekli birbirini izler. Başka bir örnek, vücut sıcaklığı ritmidir.
Bunun “biyolojik ritim” dahilinde değerlendirilme nedenleri, bu olguların canlıların aktivitelerinde ve faaliyetlerinde çok önemli olmasıdır.
Bu yalnız organizma seviyesinde değil, çevresel sebeplerden de ileri gelebilir. Gel gitlerin sürekliliği, gece ve gündüzün döngüsünün birbirini takip etmesi, ayın farklı fazları buna örnek gösterilebilir.
Biyolojik Saat Nedir
Biyolojik saati zihin ve beden farklı yerde kullanmaktadır. Örnek verilmesi gerekirse, bir saat çaların ayarlanan bir saatte çalması, canlıların vücudundaki biyolojik saat de belirli zamanlarda belirli tepkilerin verilmesine sebep olur. Bir canlının beslenme zamanında, organizmanın aktivitesini yükseltmeye çalışır. Öte yandan biyolojik saatler, zamanı farkında olmadan ölçmeye yarar. Bu, beslenme, çiftleşme, seyahat, dinlenme ve diğer aktivitelerimizi yön verir.
Bir başka göreviyse, konum olarak bulunduğumuz ortamın zaman dilimine adapte olabilmemizdir. Çünkü her canlının bulunduğu konuma adapte olduğu bir zaman dilimi time sense vardır. Mesela arılar, beslenme saatinin ne zaman olduğunu çok iyi bilirler. bu tamamen, biyolojik saat sayesinde gerçekleşir.
Günlük hayatımızda biyolojik saat olayında iki temel kavram karşımıza çıkıyor.
Jet-lag: Gün ışığından dolayı gece-gündüz kavramlarının, biyolojik saatimizin sapmasına ve bünyemizin fonksiyonlarını düzgün yerine getirememesi kavramı.
Gece Mesaisi: Gece mesaisinde çalışanların biyolojik saatleri kayacağı için, o gün ve sonraki günlerde eski dengesini sağlamakta zorlanma sebebi, bazı hormonların biyolojik saate göre salgılanmalarıdır ve bu hormonlar salgılanmayınca, insanın doğal dengesi bozulmaktadır.
Gece mesaisi yapan insanların biyolojik saatleri kayacağı için, o gün ve sonraki günlerde eski dengesini sağlamakta zorlanacaktır. Bunun sebebi, bazı hormonların biyolojik saate göre salgılanmalarıdır ve bu hormonlar salgılanmayınca, insanın doğal dengesi bozulur.