Atmosfer havasında, birçok gaz ve su buharının karışımı ile farklı türde gazlar ve tozlar kütle birleşimden oluşur. Hacim büyüklüğü olarak ele alırsak yaş olmayan yani kuru havanın takriben %78.08 azot dan, %20.95 oksijen den, %0.93 argondan, %0.03 karbondioksitten, %0.0018 neon, %0.00052 helyumdan, %0.0005 hidrojenden, %0.0002 metan, %0-0.0001 kükürtdioksitten ve toplam %0.0002 kripton, ksenon, ozon gazlarından oluştuğu kabul edilir.
Zehirli Hava nedir?
Canlı hayatını tehdit eden ve canlılık faaliyetini sekteye uğratan ve kısacası yaşam için çok tehlikeli olan gazları kapsayan havadır. Karbonmonoksit (CO), kükürtlü hidrojen (H2S), azot oksitleri (NO, NO2, vb), kükürtdioksit (SO2), radon gibi gazlar zehirli gazlar ve tozlar katagorisindedir.
Temiz hava nedir ?
Temiz havayı oluşturan gazları ve içerdiği elementleri ele alırsak %20.93 oksijen (02), 79.04 azot (N2) ve %0.03-0.04 karbondioksit (C02) içeren havadır diyebiliriz. Kirli hava ise tanımlayacak olursak; içerdiği kirleticiler ve taşıdığı özelliklere göre sınıflandırılmaktadır.
Pis Hava ?
Oksijen oranı %20’den az olan havadır.
Atmosfer içeriğinde birçok sayıda gaz ve su buharının birleşimiyle farklı kirli gaz, polenden ve dumandan oluşur.
Tozlu Hava: Havasında veya ortamında taş, kömür tozu bulunan havadır. Başta solunum yolları yetmezliği, akciğer kanseri olmak üzere Pnömokonyoz olarak adlandırılan, akciğer toz hastalıklarını meydana getirir. Endüstri ortamında açığa çıkan duman ve tozlar; partiküller, kaynak dumanları, egzoz gazları, solventler, lehim dumanı vb. zararlıları içerebilir. (Örnek için Bknz Tekstilden Kaynaklı Gürültü ve Toz) Patlayıcı olarak veya sağlığa olumsuz etki eden zararlı maddeler olabilir. Bu zararlı maddeler, vücudumuzdaki akciğerler, beyin, kan, deri, böbrekler, karaciğer, sinirler gibi birçok kısımda hasara yol açabilir. Bu kimyasal maddeler, soluduğumuzda organlarımıza direk etki eder ve vücudumuz bunlar karşısında savunmasız kalır.
Toprak ve Toz
Patlayıcı Hava: CnH2n+2 genel formülü ile belirtilen metan (CH4), etan (C2H6), propan (C3H8) gibi hidrokarbonların, hidrojen (H2) karbonmonoksit (CO) gibi yanıcı gazları kapsayan havadır. Dikkatle belirtmek gerekir ki hidrokarbonlar (en önemlisi metan) olup hava ile karışımı esnasında “grizu” patlamasına yol açan yüksek hasara yol açanlarından başlıcalarıdır.
Tozlu havada ise 1 mikrondan küçük olan toz partikülleri ise alveollere ulaşır. Örnek sigara, kaynak dumanı, gres, yağ buharları, kurum ve virüsleri sıralanabilir. Partiküllerin %99’ dan fazlasının akciğerlerimize ulaştığı ortaya çıkmaktadır. Solunabilir tozlar, aerodinamik çapı 0,1 ile 5 mikron arasındaki tozlardır.
1-10 mikron arası büyüklükte olanlar ise bronşlara ulaşarak bronşçukların tıkanmasına neden olur. Bunlara bakteriler, süt tozu, boya pigmentleri, kükürt tozu örnek gösterilebilir. Havadaki tozların 10 mikrondan büyük olanları, bunlar gözle görünür tozlardır, burun ve boğaz içinde tutulur ve bronşlara ulaşamazlar ve zararsızdır. Ortam da bulunan toz partikül konsantresinin tespiti için toz partikül ölçümü yapılmalı ve gerekli tedbirler alınmalıdır. Kül, karbon tozu, suni gübre tozu, çimento, cüruf, polen, un tozu, insan saçı ise küçük olmasından dolayı soluduğumuzda organlara zarar verebilecek boyuttadır.
Toprak; Yeşil yem, hububat ve hayvan barınaklarındaki bitki artıklarının işlenmesi sırasında çok küçük parçalar halinde havaya karışan biyolojik toz; göz, akciğer ve deride sağlık sorunları yaratmaktadır. Toz ve çamur şeklinde, tarımsal mekanizasyonda makine kullanıcılarını fiziksel ve psikolojik olarak etkileyen değerli bir husustur.
Bu tip yerlerde çalışırken makine kullanıcısının filtreli maske kullanımı, ortamın havalandırılması ve kabin kullanımı tavsiye edilir. Lokal ve genel havalandırma sistemleriyle boşaltılan ve yanma ürünlerinden kaynaklanan kirleticilerin atılması için kullanılan havanın yerine yeterli miktarda taze hava sağlanmalıdır. Taze hava sistemleri ısıl geri kazanım ve enerji tasarrufuna göre tasarlanmalıdır. Havalandırma sistemleri için kriterlere uygun olarak tasarlanmalı ve uygulanmalıdır.
Güvenli ve etkili bir çalışma için birçok tesis, personelin sağlık ve güvenliği, proseste gerekli koşulların sağlanması amacıyla geniş miktarda egzoz edilen havanın yerine taze hava verilmesi gerekir. Taze hava, olası en temiz kaynaktan elde edilmelidir.