Risk : Genel olarak ifade edecek olursak, öngörülebilir tehlike ve zarara uğrama tehlikesidir.
İş Güvenliği ve Risk Değerlendirmesi Tanımı
İşyerlerinde dışarıdan gelebilecek bütün tehlikelerin, çalışanlara, işverenlere ve çevresine yaratabileceği zararların önlenmesi ve tehlikelerin belirlenmesi için yapılması gereken çalışmalardır. Kısca iş güvenliği ve risk değerlendirmesi özetleyebiliriz.
İş kazalarının 3 temel nedeni vardır.
1-) Güvensiz durumlar: iş kazalarının %48’ini cihazların ve makinelerin güvenli olmaması, iş yerinin tam donanıma sahip olmaması oluşturur.
2-) Güvensiz hareketler: İş kazaların %50 ‘si personel çalışan işçiler, personeller tarafından kaynaklanmaktadır.
3-)Tabiattan gelen kazalar: %2’lik kısmı da tabiattan gelen kazalar etkilemektedir.
Güvensiz Durumlar ve Nedenleri
- İş makinelerinin ve iş yerlerinin periyodik muayene yapılmamış olması.
- İşyerinin durumu ile ilgili plan risk haritasının çıkarılmamış olması.
- Uygun kişisel korunma ekipmanlarının ve donanımlarının kullanılmaması.
- Çalışma yerinin ergonomik durumda olmaması.
- Makinelerin veya kullanılan cihazların güvenli olmaması.
- Çalışma yerinin konfor açısından yetersiz olması.
Güvensiz Hareketlerin Nedenleri :
- Yerinde olmayan faaliyetler
- İşe uygun olmama
- Uyumsuzluk
- Tecrübesizlik
- Heyecanlı veya üzüntülü olma
- Dalgınlık
- Uygun olmayan tepki
- Eğitimsizlik
- Yorgunluk
- Aşırı yük
Risk Değerlendirmesi Gereken Durumlar
İş yeri daha önce bir iş güvenliği ve risk değerlendirmesi yapmadıysa aşağıdaki değerlendirmeleri dikkate alması gerekmektedir.
1-) Yeni tekniklerin geliştirilmesi
2-)Yeni bir makine veya ekipman alınması
3-) İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması
4-) Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya hali hazır mevzuatta değişiklik yapılması
5-) Yeni ham madde veya yarı mamul maddelerin üretim sürecine girmesi
6-) Yangın, patlama gibi olayların ortaya çıkabileceği durumların değerlendirilmesi
7-) İş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi durumları
İş güvenliği ve Risk Değerlendirmesinde Başlangıç
1-) Planlama: Bu risk değerlendirmeleri stabil durumlar içinde ve iş yerleri durumları çerçevesinde planlanır.
2-) Bilgi ve veri toplama:
- İşyerinde yürütülen işler,
- bu işlerin süresi ve sıklığı,
- işin kim veya kimler tarafından yürütüldüğü,
- işin yürütüldüğü yer,
- yürütülen işten etkilenebilecek olanlar,
- alınmış olan eğitimler,
- işin yürütümü için ön izin gerekip gerekmediği,
- işin yürütümü sırasında kullanılacak makine ve ekipmanların özellikleri
3-) İşyerinde yürütülen çalışmalarının sınıflandırılması: İşyerlerinde yapılan faaliyetler durumların ve özelliklerine göre sıralama durumdadırlar. İş yerinde yürütülen çalışmalar, periyodik kontrol olarak denetleme ve düzenlemelerle genel kontroller yapılır.
4-) Tehlike yaratabilecek durumlar :
- Mekanik kaldırma araçları,
- Elle taşıma işleri,
- Biyolojik ajanlar (Mikroorganizmalar, bakteriler, virüsler),
- Sabit makine ve tezgahların kullanımı,
- Cisimlerin düşmesi,
- Gürültü ve titreşim,
- Yüksekten düşme,
- Seyyar el aletlerinin kullanımı,
- Yangın, parlama ve patlama,
- Radyasyon ve ultraviyole ışınlar,
- Hareketli erişim ekipmanları (Merdivenler, platformlar
- Ekranlı araçlarla çalışma,
- Kimyasal faktörler,
- Ürünler, emisyonlar ve atıklar,
- Elektrikli aletler,
- Basınçlı kaplar,
- Termal konfor koşulları (Sıcaklık, nem, havalandırma),
- Rutin çalışma,
- Kayma, takılma ve benzeri nedenlerle düşme,
- Aydınlatma,
- İş yeri yerleşim planı,
- Uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri,
- İş stresi v.s.
5-) Risk analizi:
Hasara ve yaralanma, belirlenen tehlikelerin oluşturabileceği zararların ortaya çıkma durumları belirlenir.
6-) Önlemlerin belirlenmesi: En önemli olması gereken durumdan, en az önemli olması gereken duruma göre sıralama yapılmalıdır.
1-) Riskleri kaynağında yok etmek.
2-) Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmek.
3-) Mühendislik önlemlerini uygulamak.
4-) İdari önlemler almak. (İşaretler, uyarılar, çalışma süreleri.)
5-) Kişisel koruyucu donanımlar sağlamak.
Tüm dünyada geçerliliği kabul edilmiş 2 tip risk analizi yöntemi mevcuttur:
Kantitatif Risk Analizi: Kantitatif risk analizi, sayısal analiz yöntemi ile yapılan yöntemdir.
Kalitatif Risk Analizi: Kalitatif risk analizinde, tehdit etkisi, tehditin olma ihtimali gibi veriler mantıksal ve matematiksel veriler kullanılarak hesaplanır ve durumun risk değeri elde edilir.