Ksilen

Ksilen

Xylene (XY), xylol, dimetil benzen, metil toluen olarak da bilinen ksilen yanıcı karaktere sahip, kimyasal formülü C₆ H₄ (Chte) olan toksik bir maddedir. Cilt teması veya solunum yolu ile vücuda girdikten sonra kana karışır. Akciğer ve karaciğerde parçalanıp metilhippürik asid (metilhippürat) halinde idrar ile atılır. XY vücuda girdikten sonra FA’ den farklı olarak uzun süre vücutta kalır. Vücuttan atılımı yaklaşık 12-18 saati bulur. Bunu belirleyen bireysel biyolojik faktörler arasında bireyin yağ dokusu miktarı yer almaktadır. Yağ dokusu hacmi yüksek olan bireylerde vücuttan atılım süresi uzayabilmektedir. Biyolojik maruziyet ölçümü açısından, idrardaki her 1 gram kreatinin başına düşen 1,5 gram metilhippürat düzeyi kabaca solunum düzeyinde saptanabilecek 100 ppm XY’e eş değer kabul edilmektedir.

Bu yüzden de idrardaki metilhippürat düzeyi maruziyet kontrollerinde kullanılmaktadır.

Yoğun kullanılan kimyasal toksik maddelerden birisi olmasına karşın etkin önlemlerin alınmasına rağmen maruziyeti tam önlenemeyebilir. Cilt teması en sık görülen ve çalışanlar tarafından en az önemsenen yoldur.

XY cilt altı yağ dokusu ve kas dokusunda uzun süre kalabilir ve artan maruziyet kişinin sağlığını riske atar. XY için OSHA tarafından izin verilen güvenlik değerleri: TWA: 100 ppm, TLV: 100 ppm, STEL: 15 dakika için 150 ppm’ dir.

Belli düzeylerin üzerinde havada yanıcı karakter kazanabilir. Göze sıçraması durumunda kişide körlük oluşabilir. Gerek FA, gerekse de XY spontan abortusa neden olabilir. Ksilen aynı zamanda teratojenik ve embriyotoksiktir (50 mg/m³).

Yüksek dozda ve kısa süreli toksik maruziyette ciddi solunum yetersizliği ile karakterize erişkinin sıkıntılı solunum sendromu oluşabilir. Düşük dozda maruziyette ise baş ağrısı, yorgunluk, koordinasyon bozuklukları, iştah azalması, vücut sıcaklığında artış anoreksi, tremor, konfüzyon, tükürük salgılammında artış sıkça gözlenebilir. Kronik maruziyette ise konjunktivit, burunda kuruluk hissi, öncelikle ön planda burun kanaması olmak üzere mukozal kanamalar, dermatit, santral sinir sistemi depresyonları, anemi, kemik iliğinde sellülarite artışı, karaciğerde büyüme, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında bozulmalar görülebilir. Çarpıntı, lökopeni, davranış bozukluğu, hematolojik maligniteler, göğüs ağrısı, üremi, karaciğer fonksiyon testlerinde bozulmalar saptanmıştır. XY’ nin bir diğer zararlı etkisi de ototoksik oluşudur.

Ani ve yüksek düzeyde XY buharının solunması ile ARDS, akciğer ödemi gelişebildiği bilinmektedir.

Böyle bir durumda kişiye acilen kardiyopulmoner resüsitasyon başlanmalıdır. Solunum yollarında meydana gelebilecek ödeme karşı önce oksijen verilmeli ve kişi derhal acil sağlık ünitesine yönlendirilmelidir. Ksilen bir alkali yanığı gibi tedavi edilmelidir. Ele sıçramışsa bol su ve sabun ile en az 5 dakika elin yıkanması, göze sıçraması durumunda ise önce 15-20 dakika bol su ile yıkamayı takiben göz hastalıkları hekimine müracat edilmesi gereklidir.

Kaza ile ksilen enjeksiyonunu takiben toksik hepatit oluşumu da bildirilmiştir. XY veya XY içeren bir solüsyonun kaza ile içilmesi durumunda kişi asla kusturulmamalıdır. Kişiye acilen bol su içirilmeli ve acil sağlık ünitesine yönlendirilmelidir.

FORMALDEHİT VE KSİLEN DIŞINDA KULLANILAN MADDELERİN POTANSİYEL TOKSİK ETKİLERİ

Aromatik aminler: Mesane kanseri Gluteraldehit Rinit. astım, üst solunum yolunda irritasyon,

Kontakt dermatit: Metakrilat Astım, üst solunum yolunda irritasyon

Lateks eldiven: Kontakt dermatit,Tip 1 hipersensitivite reaksiyonları, astım, rinit

Sodyum hipoklorit: Dermatit, üst solunum yolunda irritasyon

Sıvı sabunlar: Ciltte irritasyon, dermatit

Diaminobenzidin: (DAB) Mutajen

Asit solüsyonları: Yanık, irritasyon