Laboratuvarlarda İş Sağlığı ve Güvenliği kapsamında değinirsek genel anlamda laboratuvarlar; çalışma alanlarında, insanlar, çalışanlar ve isçiler bir çok tehlike ile karşı karşıya kalmaktadır. Böylesi durumlarda, laboratuvarlarda çalışan personelin güvenliğini ve sağlığını korumak için laboratuvarlar tam güvenlik şartlarını yerine getirmek durumundadırlar.
Modern gelişmişlik ile birlikte İş Sağlığı ve Güvenliği prensiplerinin getirmiş olduğu yeniliklere bağlı olarak genel Laboratuvarlarda İş Sağlığı ve Güvenliği kurallarına uygun olarak yapmak zorundadırlar. Geçerli kurallar ve prensipler günümüzde en gelişmiş laboratuvarlarda güvenli çalışmanın bir parçası biçimde yer almaktadır yani İş güvenliği ve sağlığı açısından çalışanı korumak, çalışanların hayati tehlikeler içerisinde bulunmasını önlemek, mesleklerin getirdiği risk ve faktörleri bilmek, kazaları, meslek hastalıklarını ve iş sağlığındaki ve diğer oluşabilecek hasarları önlemede, verilecek olan eğitimin rolü ve çalışanın motivasyonu arasında daimi bir ilişki mevcuttur. Bu mevcut durumlar laboratuvar emniyeti ve güvenliği açısından, eğitim güçlü bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır.
Laboratuvar alanlarında çalışanlarının ve laboratuvar ortamının güvenliğini sağlamak için her laboratuvar ‘’Acil Eylem Planını ve olası riskleri analiz ederek Risk Analiz Planını’’ oluşturulmalıdır. Bu durumlar gerekli olduğunda yani, acil durum olması durumunda gerekli müdahaleyi yapacak olan Acil Durum Ekibini belirlenmeli ve bu ekibin görev tanımları yazılı olarak kendilerine verilmelidir. Acil durum ekibi personelinin ayrıca acil durumlara müdahale konusunda eğitimli olması da gerekmektedir.
Laboratuvarlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi (İSG Kültürü)
Laboratuvarlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi sorunları karşısında yapılması gereken şeylerin başında; Güvenlik tutumunun oluşturulması, yetenek, bilgi, ve mesleki beceriler dahil olmak üzere çevre, teknik ekipman ve çalışma koşullarının iyileştirmesi ile gelmelidir. “Sürekli Eğitim” prensibi ile bu iyileştirme elde edilebilir duruma gelecektir. Gerekli olan iyileştirilmenin yapılabilmesi için de devamlı ve düzenli olarak iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesi, çalışanın ve laboratuvarın güvenliğinin korunmasının yanı sıra olası riskleri de önleyebilmektedir. Çalışanların sağlığının korunması açısından ele alınması gereken diğer bir husus ise; Laboratuvarlarda kimyasal, fiziksel, biyolojik tehlikeler, riskler, gerekli önlemler, çalışma koşulları bu eğitimlerin kapsamına dahil edilmek durumundadır.
Çalışan Güvenliği
Laboratuvar ortamlarında çalışma esnasında çoğu zaman karşılaşabileceğimiz tehlikeler olabilir. (Örneğin; ıslak zeminlerde kayma riski, sıvı dökülmesi, alev ile çalışma sonrası ortaya çıkan ısı, yangın riski vb). Oluşabilecek bütün tehlikeleri minimal düzeye indirici önlemler alınmalı ve bu doğrultuda bütün çalışanların kurallara uyması sağlanmalıdır. Laboratuvarda kişisel koruyucu ekipmanları; Örnek olarak, emniyet gözlüğü, laboratuvar önlüğü, uygun eldiven vb. her daim bulundurulmalı, bulunması gereken yerleri tanımlanmalı ve bu ekipmanlardan tam olarak yararlanılmalıdır.
Laboratuvar önlükleri bulaşabilecek bir takım şeyler olabileceğinden, bu bulaşmayı önlemek amacı ile laboratuvar dışında giyilmemelidir. Şort ve açık ayakkabı veya açık terlik ile çalışmak iş sağlığı ve güvenliği açısından riskleri beraberinde getirir bunlardan kaçınılması gerekmektedir. Deney sonlandığında, cam benzeri malzemeler sabun-su ve sonrasında distile su ile hemen temiz hale getirilmelidir. Islak cam malzemeleri tutarken dikkatli olunmalıdır. Kırık cam malzemelerle çalışmak çok tehlikelidir. Çünkü çatlama, kırılma riski taşıyan malzeme kısa zamanda yıpranarak hasarlı kesitten kırılacaktır. Laboratuvarda yeme, içme, ağız kullanımına izin verilmemelidir. Çalışma sonrası ellerin yıkanması biyolojik ve kimyasal reaksiyonların yayılmasını engeller bu yüzden eldiven giyilmiş olunsa bile laboratuvardan ayrılmadan önce eller temiz bir şekilde yıkanmalıdır.
Kimyasallar ve Tehlikeli Atıklar
Kullanılacak olan kimyasallar kesinlikle direk olarak şişeden kullanılmamalı, bunun yerine, bir beher içine azar miktarlarda dökülerek kullanılmalıdır. Yapılmış olan çalışma sonrası kimyasal atıklar lavabolara dökülmemeli, yapılması gerekli zorunlu olan imha prosedürlerine göre imha işlemleri gerçekleştirilmelidir. Kimyasal atıklar gruplarına göre Atık Yönetimi Yönetmeliği kurallarına uygun olarak gruplandırılmalı, buna uygun ambalajlara konup, yetki verilmiş kurumlar aracılığı ile imha alanına gönderilmelidir.
Biyolojik Güvenlik
Biyolojik kullanım yapılan riskli alanlarda çalışan personelin dışındaki kişilerin girişi yasaklanmalı, çalışanlar, çalışma kurallarına uygun bir şekilde görevlerini yerine getirmelidir. Bakteriler ile çalışma yapılıyorsa, yapılmış olan çalışma tamamlandıktan sonra çalışma alanları veya herhangi bir bakteri içermiş olan sıvının dökülmesi halinde sıvının döküldüğü bu yerler uygun şekilde dezenfekte edilmelidir. Biyolojik risk taşıyan alanlarda çalışma sonrası ellerin dezenfekte edilmesi kesinlikle atlanmamalıdır.
Sıkıştırılmış Gazların Kullanımında Güvenlik
Birçok laboratuvarda sıkıştırılmış gaz tüpleri bulunmakta ve kullanılmaktadır. Kullanılan tüplerinin istif yeri yetkilinin bilgisi olmadan değiştirilmemeli, tüplerin devrilme veya hasar görmelerine karşı gereken önlemler alınmalıdır. Gaz tüpleri regülatörlerinde yetkililer dışında değişiklik yapılmamalı ve regülatörler yetkilendirilmiş personel tarafından açılıp kapatılmalıdır. Regülatörü bulunmayan gaz tüpü katiyen açılarak kullanılmamalıdır. Gaz tüplerinin regülatörlerinde sızıntı olup olmadığı periyodik olarak kontrol edilmelidir. Etkileşim sonucu patlama riski bulunan gaz tüpleri bir birilerinden ayrı olarak muhafaza edilmelidir. Asetilen tüpleri bakır yakın alana koymayınız, temas etmesini katiyen engelleyiniz. Bilindiği üzere asetilen gazı ile bakır etkileşime girerek patlamaya sebebiyet verebilir.