Makine ve Takım Tezgahı Periyodik Kontrol & Muayenesi

Takım Tezgahı Nedir?

“Takım tezgahı”, metal ve diğer sert malzemeleri kesme, şekillendirme, delme, tornalama, frezeleme ve taşlama gibi işlemlerle işleyen makinelerdir. Bu tezgahlar, imalat ve üretim süreçlerinde temel rol oynarlar ve endüstriyel üretimin vazgeçilmez unsurlarıdır. Takım tezgahları, hassas ölçümlerle ve belirli toleranslar dahilinde parçaları işleyebilir, bu sayede karmaşık ve düzenli parçaların seri üretimini mümkün kılarlar.

Takım tezgahları genellikle aşağıdaki kategorilere ayrılır:

1. Tornalar: Dönen bir parçanın üzerinde kesme aletleri ile işlem yaparak malzemeyi şekillendirir.
2. Freze Tezgahları: Sabit veya hareketli kesici aletler kullanarak malzemenin üzerinden parça alarak şekillendirir.
3. Matkaplar: Malzemelere delik açmak için kullanılır.
4. Taşlama Tezgahları: Yüzeyleri düzeltmek ve pürüzsüzleştirmek için kullanılır.
5. CNC Tezgahları: Bilgisayar kontrolü ile hassas ve karmaşık işlemleri otomatik olarak yapabilen modern tezgahlardır.

Bu tezgahlar, otomotiv, havacılık, makine imalatı ve birçok endüstriyel alanda kritik öneme sahiptir. Üretim süreçlerinin hızını, verimliliğini ve kalitesini artırarak modern endüstrinin temel taşlarından biri haline gelmişlerdir.

Periyodik Kontrolü Yapılan Makine ve Tezgahlar Nelerdir?

• Mekanik Presler
• Hidrolik Presler
• Abkant Presler
• Pnömatik Presler
• Torna Tezgahları
• Ağaç İşleme Tezgahları
• Freze Tezgahları
• Soğuk Metal Testereleri
• Hareketsiz Taşlama Makineleri
• Şerit Testere
• CNC İşleme Merkezleri
• Delme Makineleri
• Giyotin Makaslar
• Transfer Tipi ve Özel Amaçlı Tezgahlar

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrol Yönetmeliği

Makine ve takım tezgahlarının periyodik muayene ve kontrolleri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereğince oluşturulan 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında yapılmaktadır.

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrol Süresi Nedir? Ne Sıklıkla Yapılır?

Makine ve takım tezgahlarının periyodik kontrol / muayene süresi, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde standart veya azami bir süre belirtilmemişse imalatçının öngördüğü periyotla yapılır; bu da yoksa azami süre 1 yıldır.

Periyodik kontrol sıklığı, yönetmelikte yer alan tablolarda veya standartlar ile belirlenmemişse, varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerde yapılır. Bu hususlar imalatçı tarafından da belirlenmemiş ise ekipmanın bulunduğu işyeri ortam koşulları, kullanım sıklığı, yaşı, bakım faaliyetleri, sıklığı, atmosferik koşullar, kaza geçirmesi, önceki periyodik kontrol sonuçları ile kullanım süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak ve yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre periyodik kontrol, test ve muayenelerin sıklığı artırılabilir.

Özetle, makine ve takım tezgahlarının periyodik kontrolleri 12 ayda bir yapılmalıdır.

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrolleri Kim Tarafından Yapılır?

TÜRKAK tarafından TS EN ISO/IEC 17020 belgeli bir A Tipi Muayene Kuruluşu olan Prosafety; makine ve takım tezgahlarının periyodik kontrollerini bakanlıktan yetkili ve uzman mühendis kadrosuyla yapmaktadır.

Makine ve takım tezgahlarının periyodik kontrolleri, yetkili olan makine mühendisleri, mekatronik mühendisleri, makine veya metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler ya da makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrolünü Kimler Yapmaya Yetkilidir?

4 Nisan 2017 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi’nin 30047’nci sayısında “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” gereği, Bakanlık tarafından yetkilendirilen eğitim kurumlarından eğitimlerini almış kişiler ve hizmet yeterlilik belgesi almış veya akredite olmuş periyodik kontrol yapan firmalar yetkilidir.

17 Haziran 2021 tarihinden itibaren, yalnızca kalıcı Ekipnet numarasına sahip olan personeller tarafından periyodik kontrol ve muayene işlemi yapılabilmektedir.

Makine ve Tezgah Periyodik Kontrol Formu ve Raporu Nedir?

Makine ve takım tezgahı periyodik kontrol formu, yönetmelikte belirtilen ulusal ve uluslararası imalat, test ve deney standartları doğrultusunda ürünün teknik bilgilerinin de bulunduğu bir ön kayıt belgesidir.

Standardın istediği tüm fiziksel, mekanik ve görsel testler ile deneyleri de yapılarak forma işlenir. Oluşturulan makine ve takım tezgahı periyodik kontrol raporu, ilgili teknik uzmanın bulguları ve teknik yöneticinin de onayıyla hazırlanmış olur.

İş Sağlığı ve Güvenliği yönünden uygun bulunmayan hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden iş ekipmanının kullanılmasının sakıncalı olduğu belirtilmesi halinde; bu hususlar giderilinceye kadar iş ekipmanı kullanılmaz. Söz konusu eksikliklerin giderilmesinden sonra yapılacak ikinci kontrol sonucunda; eksikliklerin giderilmesi için yapılan iş ve işlemler ile iş ekipmanının bir sonraki kontrol tarihine kadar UYGUNDUR ibaresinin de yer aldığı ikinci bir rapor düzenlenir.

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrolü/Muayenesini Yaptırmak Zorunlu mu?

Makine ve takım tezgahı ekipmanlarının kusurlu kullanılması neticesinde işletmede maddi ve manevi kayıplar oluşmaktadır. Bu yüzden; tezgahların ve makinelerin periyodik kontrollerinin yapılması hem güvenli çalışma koşularının gereği, hem de yasal mevzuatlar gereğince zorunludur.

6331 Sayılı İSG Kanunu çerçevesinde, İş Ekipmanlarının kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği kapsamında, işletmede bulunan makine ve tezgahlar ile ilgili olarak gerekli kontrollerin yaptırılmadığının tespit edilmesi halinde;

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrolünü Yaptırmamanın Cezası Nedir?

İlgili kanunun 10. Maddesi gereğince “10/4: Risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmamak” fiili nedeniyle; makine ve takım tezgahlarının periyodik kontrolünü yaptırmamanın cezası, çalışan sayısına göre en az 18.452 TL ve en çok 55.356 TL olarak uygulanmaktadır.

5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17’nci maddesinin yedinci fıkrasındaki “İdari para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl 4.1.1961 Tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci maddesi hükümlerince tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.

2024 yılı itibariyle işyerinde kullanılan ekipmanlar için gerekli kontrolleri yapmayan işverenlere, çalışan sayısı ve tehlike düzeyine bağlı olarak değişen idari para cezaları uygulanmaktadır.

1-10 çalışanı olan az tehlikeli işyerleri için 18.452 TL, tehlikeli işyerleri için 23.065 TL, çok tehlikeli işyerleri için 27.678 TL ceza verilmektedir.

10-49 çalışanı olan işyerleri için ise; az tehlikeli sınıf 18.452 TL, tehlikeli sınıf 27.678 TL, çok tehlikeli sınıf 36.904 TL ceza ödemektedirler.

50 ve üzeri çalışanı olan işyerleri için cezalar; az tehlikeli sınıf için 27.678 TL, tehlikeli sınıf için 36.904 TL, çok tehlikeli sınıf için 55.356 TL‘dir.

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrolü Yaptırma Sorumluluğu Kime Aittir?

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine göre makine ve takım tezgahlarının periyodik kontrolünü yaptırma sorumluluğu İşverene aittir.

İlgili yönetmelikte “İşyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için işveren gerekli tüm tedbirleri alır” maddesi bulunmaktadır.

Ayrıca iş güvenliği uzmanları, işverenlere öneri ve tavsiyeleri vermekle yükümlüdür.

Makine ve Tezgah Bakımı Kimler Tarafından Hangi Sıklıkla Yapılabilir?

Makine ve takım tezgahı ekipmanlarının periyodik bakımları (günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve benzeri), ilgili standartlarda belirlenen veya imalatçının belirlediği şekilde, imalatçı tarafından yetkilendirilmiş servislerce veya işyeri tarafından görevlendirilmiş kişilerce yapılır.

Periyodik kontrol/muayene ve periyodik bakım farklı hizmetlerdir. A tipi periyodik muayene kuruluşlarından, tarafsızlık ve bağımsızlık ilkesiyle çelişmesi sebebiyle bakım hizmeti alınamaz ve teklif edilemez. Muayene kuruluşu yalnızca tezgahların test, muayene ve kontrollerini yapmak ve bunları raporlamakla yükümlüdür. İş ekipmanlarının, her çalışmaya başlamadan önce operatörleri tarafından kontrollere tabi tutulmaları sağlanır.

Makine ve Tezgahların Periyodik Kontrolü Nasıl Yapılır?

Makine ve takım tezgahlarının güvenli ve ekonomik olarak çalışması için periyodik kontrollerinin ve korucu bakımların yapılması gereklidir. Makine ve takım tezgahlarının en önemli elemanları günlük gözden geçirilmeli ve normal olmayan bir durum gözlenmesi halinde, gerekli tedbirler alınmalıdır. Planlı ve koruma amaçlı yapılan kontrol, tezgah elemanlarında oluşabilecek tehlikeli durumların zamanında tespit edilmesini sağlamak, güvenliği tehlikeye düşürecek ve büyük ekonomik kayıplara sebep olabilecek önlemekte ve tesisin verimini arttırmaktadır. Firmamız bütün bu periyodik kontrol aşamalarını gerçekleştirdikten sonra sonuçlarını sizlere raporlayıp sunmaktadır.

Makine ve Tezgahların Kontrol Periyodu ve Standardı Nedir?