Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte toplumsal değişiklikler başlamış, çeşitli iş imkanları ortaya çıkmıştır. Bu durumdan dolayı da çalışma koşulları, iş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu çalışma alanlarından ve sorunlarından birisi de meslek hastalıkları dır.
İş sağlığı, çalışanların fizyolojik, psikolojik, manevi vb. yönlerden sağlıklı olmalarını sağlamak ve bunu sürdürebilir hale getirmeyi amaçlamak temel konularından biridir.
Meslek Hastalığı Nedir ?
Çalışanın , yaptığı işten veya bulunduğu bir durumdan dolayı , geçici veya devamlılık oluşturduğu özürlülük yaşama durumudur. İş kazaları ile yapılan araştırmalar sonucunda, uzun çalışma saatleri, iş güven problemi, psiko- sosyal baskılar, mobbing, ücret gibi problemlerin kişi sağlığını olumsuz etkilediği ve meslek hastalığı riskini artırdığı tespit edilmiştir.
Türkiye’de Yapılan araştırma sonucunda :
1 yıl içinde çalışanlar arasından % 3,7’si çalıştığı işe bağlı bir rahatsızlık geçirmiştir.
Bu oran erkeklerde % 4,0 iken, kadınlarda % 3.0 ’tür.
MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRMASI
Hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için, meslek içerisinde bulunulan durum ile alakalı bir durum olması gerekmektedir. Yani çalışılan iş ortamından etkilenerek, kişinin hastalık geçirmesi durumudur.
Meslek hastalıklarının etkilediği organlara göre;
- Solunum sistemi
- Sindirim sistemi
- Hematopoetik sistemi
- Kas iskelet sistemi
- Boşaltım sistemi
- İşitme organı ve sistemi
- Çoklu organ etkilenimi
Meslek hastalığına sebep olan etkene göre :
- Kimyasal nedenler
- Fiziksel nedenler
- Biyolojik nedenler
- Tozlar
Türkiye’de meslek hastalıkları listesi “Sosyal Sigortalar Kanunu Sağlık İşlemleri Tüzüğü” ekinde yer almaktadır.
Sık Görülen Meslek Hastalıkları
Mesleki Kan Hastalıkları Hematopoetik ve Lenfatik Sistem
Lenf sistemini lenf kanalları, lenf düğümleri, dalak, kemik iliği oluşturur. Kemik iliği ve kan ile bağlantılı olan sisteme hematopoetik sistem denilmektedir. Lösemi, lenfoma gibi hastalıklar meydana gelir.
Mesleki Kan Hastalıkları İçin Riskli Sektörler
- Plastik imalatı,
- Kuru temizleme,
- Çözücülerin kullanıldığı kimyasal tesisler,
- Boya imalatı,
- Mobilya imalatı riskli sektörlerdir.
Alınacak Genel Önlemler
Kimyasal maddelerle ilgili olarak iş sağlığı ve güvenliği açısından alınacak önlemler :
- Kişisel koruyucu donanım kullanmak,
- Mühendislik kontrollerini yapmak,
- Tehlikeyi kaynağında yok etmek,
- Gerekli ortam ölçümlerini yapmak
- İşaret uyarılar için gerekli adımlarını uygulamak,
- Çalışanların eğitimi gibi gerekli tedbirleri almak,
- Her kimyasal için GBF (Güvenlik Bilgi Formu) bulundurulmalıdır.
Kanserojen madde: Nefes ile deri yoluyla, ağız yoluyla alındığında kander yapıcı etkisi olan madde veya maddelerdir.
Mesleki Dolaşım Sistemi Hastalıkları
Endüsriyel çalışma imkanların asahip ülkelerde daha yaygın olan hastalıklardandır. Kalp ritim bozukluğu, iltihaplı hastalıklar , hipertansiyon, kalp rahatsızlıkları gibi rahatsızlıklar yaratmaktadır
Dolaşım Sistemi Hastalıklarında Risk Faktörleri:
Bedensel faktörler:
- Yüksek kan basıncı,
- Yağ metabolizması bozuklukları,
- Kilo ve diyabet
Davranışsal faktörler:
- Sigara içmek,
- Yetersiz beslenme,
- Fiziksel hareket eksikliği,
- Yüksek alkol tüketimi,
- İlaç bağımlılığı
- Mesleki stres, sosyo-ekonomik faktörler
Mesleki Sindirim Sistemi Hastalıkları
Kronik ve akut rahatsızlıklarını oluşturmaktadır. Sinir sistemi vucüt çalışma kapasitesini, verimliliği, çalışma yapısını etkileyen unsurlardır.
Meslekli faktörler :
- Vardiyalı çalışma,
- Endüstriyel zehirler,
- Gerginlik,
- Fiziksel etkenler,
- Yorgunluk,
- Anormal duruşlar,
- Gece çalışması,
- Sık sık çalışma temposu değişiklikleri,
- Uygun olmayan beslenme alışkanlıkları.
Mesleki Psikolojik Hastalıklar
Mobbinge uğrayan kişilerde travmatik durumlar, stres, şiddet davranışları, depresyon rahatsızlıkları ortaya çıkmaktadır.
Zihinsel ve Davranışsal Bozukluklar
- Hipertansiyon
- Kas ağrısı
- Post travmatik stres bozukluğu
Mesleki olarak psikolojik tanıları koymak oldukça zor bir durumdur. Kişinin iş ile günlük yaşantısı arasında bağın durumunu anlamak gerekmektedir.
Mesleki Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
Kasları, sinir sistemini, yumuşak dokuları fiziksel olarak yapılan hareketlerle zedelemek durumudur. Genel olarak, omuz, sırt, bel, el ayak eklemleri rahatsızlıklarıdır
Neden Olan Faktörler :
- İş sırasında kaslara binen yük
- Harekette aşırı kuvvet sarf etme
- Kötü postürler ve hareketler
- İşin hızı, süresi ve tekrarlama özelliği
- Titreşim
- Isı
- Psiko-sosyal sorunlar
- Ergonomik yetersizliği olan alet kullanımı
Kas iskelet sistemi hastalıkları genel olarak üst ekstremite hastalıkları
(boyun, omuz, dirsek, el ve el bileği) ve bel hastalıkları olmak üzere
ikiye ayrılmaktadır.
Alınacak Genel Önlemler
Ayırma ve yaş çalışmaya geçilmeli,
İşlemler kapalı sistem içinde yapılmalı,
Kaynağa yönelik (tehlike-risklere) önlemler alınmalı
Etkili havalandırma (yerel-genel) kurulmalı,
Düzenli ortam ölçümleri yapılmalı,
Meslek Hastalığına Neden Olan Etkenler
Kimyasal Etkenler
- Metaller ve metalsiler
- Gazlar
- Çözücüler
- Asit ve alkali maddeler
- Pestisitler
Fiziksel Etkenler
- Gürültü
- Titreşim
- Termal konfor
- Aydınlatma
- İyonize ve iyonize olmayan ışınlar
- Alçak ve yüksek basınç