GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ VE KİŞİSEL GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ

Gürültü Ölçümü

Dünyada ve ülkemizde, meslek hastalıkları arasında en yaygın olanı, gürültü nedenli işitme kayıplarıdır. Son yıllarda yapılan çalışmalarla ülkemizde mesleksel gürültü nedenli işitme kaybı olanların sayısının 200.000’i aştığı belirtilmektedir.

Gürültü yalnızca işyeri ortamında zararlısı değil aynı zamanda da önemli bir çevresel patolojik etkendir. Ülkemizde büyük şehirlerimizin pek çok semtinde yapılan Gürültü Ölçümü nde elde edilen değerlerin eşik değerleri geçtiği saptanmıştır.

Ses ve Gürültü nedir?

Ses mekanik bir titreşim dalgasıdır.

İki temel belirleyicisi frekansı ve şiddetidir.

Sesin fiziksel özellikleri

Sesin şiddeti doğrudan kulak zarına ulaşan mekanik basınçla ilişkilidir ve desibel (dB) olarak ölçülür. İnsan kulağı 0-140 dB arası sesleri algılayabilir.

Frekans ise saniyede geçen titreşim sayısıdır ve birimi hertz’dir (Hz). İnsan kulağı 20-20.000 Hz arasındaki sesleri duyabilir.

Sesin fiziksel özellikleri-2

dB, logaritmasal bir büyüklüktür.

Bir sesin şiddeti iki katına çıkarsa;

2’nin ondalık logaritması 0,3 ve

desibel=10 bel olduğundan

dB cinsinden artma 3 dB olur.

Yani aynı cins ve güçte

1 kaynak χ dB gürültü oluşturuyorsa

2 kaynak χ + 3 dB

4 kaynak χ + 6 dB

8 kaynak χ + 9 dB gürültü oluşturur.

Sesin fiziksel özellikleri-3

dB(A) nedir?

İnsan işitme sisteminin en çok hassas olduğu orta ve yüksek frekanslara daha fazla ağırlık veren ses şiddeti ölçüm sistemidir.

Gürültü nedir?

Hoşa gitmeyen, istenmeyen, rahatsız edici ses olarak tanımlanabilir.

Ses veya gürültü, ölçülebilir ve varlığı kişiye bağlı olarak değişmeyen nesnel bir kavramdır.

Gürültü ise öznel bir kavramdır. Bir sesin gürültü olarak nitelenip nitelenmemesi kişilere bağlı olarak değişebilir. Kimilerinin severek ve eğlenerek dinlediği müzik diğerlerini rahatsız edebilir.

Gürültü-2

a- Geçici

b- İmpuls silah atışı, patlama

c- İmpakt matbaa makineleri

Ses düzeyi dBA	Süre Saat
90	8
95	4
100	2
105	1
110	0.5

d- Sürekli

e- Sabit

f- Dalgalanan

Endüstriyel çalışma koşullarında en sık; sabit sürekli gürültü üzerine eklenen impakt geçici gürültüye rastlanmaktadır.

Sadece impakt gürültü, sürekli+impakt gürültüden daha zararlıdır.

Ses basınç ölçerler / Gürültü Ölçümü

Çevresel gürültü ölçümlerinde sahip oldukları geniş özelliklere bağlı olarak en çok kullanılan sistemlerdir. LAeq,T ölçebilmeli, TS 8535 e göre Tip 1 mikrofonu olmalı Standard frekans ağırlıkları IEC 61672-1’de belirtildiği gibi A ağırlıklı ve C ağırlıklı olmalı, Zaman ağırlıkları IEC 61672-1’de belirtildiği gibi F ağırlıklı ve S ağırlıklı olmalı, A ve C Frekans ağırlıklı, darbeli, dalgalı ve periyodik sesler için toplama ve ortalama işlemi yapabilmeli (IEC 804 e uygun), İstatistiksel dağılım (LAN,T ) vermeli.

Sürekli Gürültü Ölçümü / İzleme Sistemleri

Uzun süreli gürültü ölçmelerde sabit mikrofon konumlarında otomatik olarak veya elle toplanan verileri modemler ve telefon hatları ile ana bilgisayara ileten sistemlerdir.

Dozimetre (Etki İzleme Analizi- Kişisel Maruziyet Ölçümü)

Esasında bir ses basınç ölçerle benzer niteliklere sahip olan bu cihazlar gürültüden etkilenme analizinin tespitinde kullanılırlar. Gürültülü ortamlarda çalışanların üzerlerine, kulağa yakın bir yerde olacak şekilde takılarak ilgili kişinin belirlenen süre zarfında ne kadar kişisel gürültüye maruz kaldığını ölçen aletlerdir.

Gürültüye Maruz kalınan Süre

Süre X Şiddet

Eşdeğer enerji düzeyi prensibi

Gürültünün Olumsuz Etkileri

Fiziksel Gürültü: Geçici veya kalıcı işitme bozuklukları

Fizyolojik Gürültü: Kan basıncının artması, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında yavaşlama

Gürültünün Psikolojik Etkileri: Davranış bozuklukları, aşırı sinirlilik ve stres

Gürültünün Performans Üzerine Olan Etkileri: Gürültü, İş veriminin düşmesi, Konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması

Akustik refleks

İşitme eşiğinin yaklaşık 70-90 dB üzerinde m.stapedius’un refleks kasılması ile iç kulağa geçen ses şiddetinin azaltılması

Gürültüye Bağlı işitme kaybı

1- Geçici eşik kayması

2- Kalıcı eşik kayması

3- Akustik travma

Geçici Eşik Kayması

Kısa süre ile gürültüye maruz kalma nedeniyle ortaya çıkan geçici işitsel yorgunluk tablosudur. Kalıcı değildir.

Dış tüylü hücrelerin mekanoelektrik transdüksiyon kanallarının geçici olarak kapanması nedeniyle Korti organının mekanik duyarlılığının azalması sonucu ortaya çıkar.

Kalıcı Eşik Kayması

Uzun süre gürültüye maruziyet sonucunda ortaya çıkan tablodur. Kalıcıdır.

Koklear yapılarda doğrudan mekanik hasar ve aşırı stimülasyona bağlı olarak metabolik değişiklikler nedeniyle ortaya çıkar.

Akustik Travma

Baş ve kulağa direkt gelen, bazen patlama ile birlikte olan şiddetli bir gürültüyü izleyen işitme kaybı, tinnitus ve baş dönmesi

Erken vasküler konjesyon, Eşlik eden zincir hasarı, labirent fistülü olabilir.

Gürültüye bağlı işitme kaybının karakteristik özellikleri

Şiddeti 90 dB’in üzerindeki seslerle oluşur.

İşitme kaybı bilateraldir. Nadiren asimetriktir.

Kulağın ilk işitme kaybı 4000 Hz frekansında olur. Daha sonra konuşma frekanslarını etkilemeye başlar. Ancak ileri olgularda bile 500 Hz altının korunmuş olması karakteristiktir. Oluşan işitme kaybı sensörinöral tipte bir kayıp olduğundan tedavisi yoktur. Ancak gürültü maruziyet kaldırılırsa ilerlemez. Bu nedenle gürültüden korunma son derece önemlidir.

Gürültünün Koklear Etkileri / Gürültü Ölçümü

Etki eden ses enerjisinin gücü ile paralel olarak;

Dış tüylü hücrelerde şişme E.R’da proliferatif aktivite artışı Nukleus membranlarında vezikülasyon ve dejenerasyon İç tüylü hücrelerde dejenerasyon Tüm tüylü hücre ve Korti organ kaybı Koklear sinir lifi ve spiral ganglion hücrelerinin kaybı.

Gürültünün Koklear Etkileri-2 / Gürültü Ölçümü

Neden 4000 frekans?

Frekansın vibrasyon özelliğinden dolayı dar ve gergin olan bazal kıvrım daha fazla sarsılır. DKY ve orta kulak yapılarının özgün rezonansları nedeniyle iç kulağa en iyi 4000 frekans iletilir. Sempatik sistem aktivasyonu ile koklear kan akımı azalır.

GBİK Tanı

Şüphe (Mesleki sorgu)

Anamnez

Otoskopik muayene

Diapozon testleri

Odyolojik değerlendirme

Erken tanı- Takip

İyileştirme- Koruma- Eğitim

GBİK riskini artıran faktörler

Mavi göz- açık ten
Genetik yatkınlık
DM, KVS hastalıkları, HT, Hiperlipidemi
Demir ve A vitamini eksikliği
Aminoglikozidler, Cisplatin, NSAID vb.
İleri yaş
Sigara

İletim tipi İK

Sensorinöral İK

GBİK Tipik Progresyon

Gürültü ile ilgili Yasal mevzuat

Gürültü Yönetmeliği – 23.12. 2003

Çevresel gürültünün kontrol altına alınması için “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi (ÇGDY) Yönetmeliği” AB Çevresel Gürültü Direktifine (2002/49/EC) uyumlu olarak 4 Haziran 2010 tarihi itibari ile Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Gürültü Kontrol İzin Belgesine Tabi Sanayi Tesisleri

Endüstriyel Tesisler için Çevresel Gürültü Sınır Değerleri

Yasal mevzuat ve sağlık

Gürültü zararlarının “meslek hastalığı” sayılabilmesi için;

gürültülü iş ortamında en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85 dB’nin üstünde olan işlerde en az 30 gün (1 ay) çalışma gereklidir.

Gürültüye bağlı işitme kayıplarına ilişkin “yükümlülük süresi” 6 aydır.

Yasal Mevzuat ve Sağlık-2
Gürültü Yönetmeliği

Madde 5 — Gürültü Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri ile ilgili hususlar aşağıda belirtilmiştir:

a) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, günlük gürültü maruziyet düzeyleri ve en yüksek ses basıncı yönünden maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri, aşağıda verilmiştir;

1) Gürültü Maruziyet sınır değerleri : LEX, 8h = 87 dB (A) ve ppeak = 200 µ Pai

2) En yüksek Gürültü maruziyet etkin değerleri : LEX, 8h = 85 dB (A) ve ppeak = 140 µ Paii

3) En düşük Gürültü maruziyet etkin değerleri : LEX, 8h = 80 dB (A) ve ppeak = 112 µ Paiii

b) İşçiyi etkileyen gürültü maruziyetin belirlenmesinde, işçinin kullandığı kişisel gürültü kulak koruyucularının koruyucu etkisi de dikkate alınarak Gürültü maruziyet sınır değer uygulanacaktır. Gürültü Maruziyet etkin değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmayacaktır.
c) Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde ve aşağıdaki şartlara uyulmak kaydı ile gürültü maruziyet sınır değerleri ve gürültü maruziyet etkin değerlerinin uygulanmasında günlük Gürültü Ölçümü maruziyet değerleri yerine haftalık gürültü maruziyet değerleri kullanılabilir:

1) Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 dB (A) gürültü maruziyet sınır değerini aşmayacaktır.

2) Bu işlerdeki riskleri en aza indirmek için yeterli önlemler alınmış olacaktır. Gürültü ölçümü, ortam ölçümleri, iş sağılığı ve güvenliği ölçümleri ortam firmalar tarafından yapılmalıdır.

İşitmenin korunması

GBİK önlenebilir bir patolojidir ve spesifik bir tedavisi yoktur. Bu nedenle gürültünün önlenmesi kritik öneme sahiptir.

► Gürültünün kaynağında önlenmesi.

► Gürültünün ortamda önlenmesi.

► Gürültünün çalışanda önlenmesi.

Gürültünün kaynağında ve ortamda önlenmesi, Mühendislik kapsamında önlemler gerektirir. Daha pahalı olmakla birlikte ilk uygulanması gereken yaklaşımdır. Bu riskten önce Gürültü Ölçümü yaparak maruziyet şiddetini derecelendirmeliyiz.

Daha teknolojik makineler, gürültü veya ses obsorbsiyonu, yansıma önleyici panel ve örtüler. Ortam Gürültü Ölçümü sürekli izlem ve iyileştirme.

Risk Analizinde belirtildiği gibi Gürültü Ölçümü periyodik olarak yılda 1 yapılmalı, ve tekrar risk değerlendirmesine maruziyet hakkında geliştirici önlemler, tedbirler yazılmalıdır.