Gelişmiş ülkelerde kimyasal maddeler ile çalışanlar ve kullananlar güvenlik önlemleri altında çalışmakta ve düzenli sağlık kontrollerinden geçirilmektedirler. Çoğu ülkelerdeki kimyasal maddeler çevreye atılmakta: Bu durum çevrede yaşayanlar ve çevre, ekoloji üzerinde ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Çevreye bilinçsizce atılan kimyasal maddeler türüne göre bu maddelerin tehlikelerini bilmeyen çalışanlar ve çevrede yaşayan insanlar için ciddi sağlık sorunları ile karşılaşabilmekte ve çevrede kalıcı bir kirlilik gözlenmektedir.
Her ülke çalışanlarına toprağı, suyu, havayı kısacası insanlarını ve çevreyi korumak için çeşitli kanun, tüzük, yönetmelik vs. birçok dokümanlar hazırlar ve yayımlar. Tüketiciyi ve kullanıcıyı korumak, doğayı tahrip etmemek, çalışma ve kullanma yöntemlerini saptamak amacı ile ulusal ve uluslar arası düzeyde kimyasallarla ilgili standartlar oluşturulur. Ancak bu düzenlemelerin etkili ve yararlı olabilmesi için endüstri-devlet-kullanıcı arasında çok iyi bir koordinasyona, işbirliğine ve iletişime gerek duyulur.
Çalıştığımız işyerinde ve yaşadığımız çevrede kimyasalların tehlikelerini bilmek Anayasal bir haktır. En önemli sorun ise kullandığımız kimyasallarla ilgili yeterli bilgileri elde etmektir. Tehlike Bilgi Formları – Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) yalnızca kimyasalların neden olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan bir sistemin parçasıdır. Bilgi-öğrenme hakkı (Right to know) deyimi iki ana fikirden oluşur.
- Kimyasal maddeyi taşıyanların, depolayanların, kullananların ve üretiminde çalışanların bu kimyasal maddeler tehlikeleri konusunda değerlendirme yapmalarım sağlamak,
- Her ne şekilde olursa olsun, bu kimyasallarla ilişkide bulunan herkesin (İşçi-İşveren-Toplum) bu bilgileri birbirlerine ulaştıracaklarını açıklamak, Bilgi-öğrenme hakkına göre her üretici kimyasala ait fiziksel ve sağlık tehlikelerini belirten en son bilgileri sağlamakla yükümlüdür.
Değişik formatlarda hazırlanan MSDS ‘ler aşağıdaki bilgileri içermek zorundadırlar.
- Kimyasal maddenin tanımı,
- Bir karışım ise bileşenleri,
- Fiziksel özellikler (görünüş, koku, kaynama noktası gibi)
- Sağlık üzerine bilinen etkileri ve korunma yolları,
- Etkilenme düzeyleri, TLV, MAK, STELL değerleri,
- Kanser yapma olasılığı,
- Acil durum ve ilkyardım bilgileri,
- MSDS hazırlayan kişi ve kuruluşun ismi.
Endüstriyel Kimyasallarla İlgili Bilgi Edinmek ve Kullanmak
Çalıştığınız işyerinizde ve yaşadığınız çevredeki kimyasalların tehlikelerini bilmek anayasal bir haktır. En önemli sorunlardan birisi ise kullanılan kimyasallar ile ilgili yeterli bilgileri elde etmektir. Yurtdışında kimyasal maddeler ilgili sağlık ve güvenlik bilgileri herkese açıktır. Dolayısıyla bu bilgileri bilmeniz doğal hakkınızdır.
TEHLİKE BİLGİ FORMLARI (MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI)
Tehlike bilgi formları–Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) yalnızca kimyasalların neden olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan bir sistemin parçasıdır. Bu sistemin Amerika Birleşik Devletlerindeki resmi adı “Tehlike İletişim Standardıdır” Daha yaygın kullanım adı “Bilme-Öğrenme Hakkıdır” Bilme Öğrenme Hakkı (Right to Know) deyimi iki ana fikirden oluşmaktadır.
Kimyasal maddeyi taşıyanların, depolayanların, kullananların ve üretimde çalışanların bu kimyasal maddeler tehlikeleri konusunda doğru değerlendirme yapmalarını sağlamak.Her ne şekilde olursa olsun, bu kimyasallarla ilişkide olan herkesin (işçi, işveren, toplum vd.) bu bilgileri birbirlerine nasıl ulaştıracaklarını açıklamak Bilme hakkına göre her üretici o kimyasala ait fiziksel ve sağlık tehlikelerini belirten en son bilgileri sağlamakla yükümlüdür. İşverenlerde bu bilgileri standarda uygun olarak çalışanlara aktarmakla yükümlüdürler.
İşte bu aşamada Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) devreye girmektedir. Değişik formatlarda hazırlanabilen MSDS‘ ler aşağıdaki bilgileri içermek zorundadırlar.
- Kimyasal maddenin tanımı,
- Bir karışım ise bileşenleri,
- Fiziksel özellikler (görünüş, koku, kaynama noktası gibi),
- Sağlık üzerinde bilinen etkileri ve koruma yolları,
- Etkilenme düzeyleri TLV, MAK, STELL değerleri,
- Kanser yapma olasılığı,
- Acil durum ve ilk yardım bilgileri,
MSDS’i hazırlayan kişi veya kuruluşun ismi, Amerika Birleşik Devletleri, İşçi Sağlığı, İş Güvenliği kuruluşu olan OSHA (Occupational Safety Healt Associations), MSDS’lerin sekiz bölümde hazırlanmasını önerir.
I Bölüm – KİMYASAL MADDENİN TANIMI
Bu bölümde ürünün kimyasal adı veya ticari adı yer alır. Ticari bir sır değilse, kimyasalın yapısı hakkında bilgi verilmelidir. Ticari sır olsa bile, sağlık riskleri ile ilgili ayrıntılı bilginin MSDS’de mutlaka yer almalıdır. Birinci bölümde imalatçının veya satıcının adı, adresi, telefon numarası, MSDS’in hazırlandığı tarih ve iş saatleri dışmda acil aramalar için bir telefon numarası yer almalıdır. Acil durumla karşılaşmadan önce bilgi almak için imalatçının satıcının aranması daha uygundur.
II Bölüm – Kimyasal Maddeler İçindeki Tehlikeli Maddelerin Bileşimi
Bu bölümde kimyasal maddenin/bileşenin sağlığa zararlı yapısıyla ilgili bilgiler yer alır. Bu bölümde sağlığa zararlı bileşenlerin adları (herkesçe bilinen ve kimyasal adları) ve mümkünse bileşiğin tümü içindeki oranları belirtilmelidir.
Karışım olan ürünlerde tehlikeli kimyasallar listesine olan ve ürünün yüzde birini (%1) veya daha fazlası oluşturan maddelerin yazılması gereklidir. Kanserojen maddeler istisnadır ve karışımın yüzde birinin onda birini (%0,l) oluşturuyorsa listede belirtilmelidir. Ürünün içindeki tehlikeli maddeler kimyasal isimleriyle listelenmelidir. Listedeki maddelerin her biri için ek etkilenme düzeyleri belirtilmelidir.
OSHA‘nın izin verilebilir etkilenme düzeyi (PEL) değerleri ile Amerika Resmi ve Özel Sektör Endüstri Hijyenistleri Birliği’nin belirlediği Eşik Sınır Değeri (TLV-ESD), izin verilen maksimum konsantrasyon değeri (MAK) kapsayabilmelidir. ABD’de PEL’in verilmesi yasal zorunluluk, TLV ise her zaman için PEL’den daha koruyucu olan önermedir. Ek bilgi olarak Kısa Süreli Etkilenme Düzeyleri (STELL) ve Yaşamı ve Sağlığı Anında Etkileyecek Tehlikeli Düzeyi (IDLH) bilgileri yer alabilir.
Kimyasal Maddeler, Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri
Kimyasal Maddeler fiziksel ve kimyasal özellikleri yer almalıdır. Bu özellikleri “yangın tehlikesi yaratabilecek sıcak bir ortamda buharlaşmayı” solunum koruyucu gerektirebilecek buhara dönüştürmeyi verebilirsiniz.
Kimyasal maddeler için verilmesi gereken özellikler şunlar olmalıdır;
a) Normal görünüş ve kokusu,
b) Buhar basıncı,
c) Buhar yoğunluğu,
d) Suda çözünürlüğü
e) Erime noktası,
f) Özgül ağırlığı,
g) Hacme göre uçucu yüzdesi,
h) Buharlaşma oranı,
i) Kaynama noktası,
j) Patlama noktası,
Kimyasal Maddeler Yangın ve Patlama Bilgileri
Parlama, yanma veya alt ve üst patlama sınırlarını (LEL, UEL) alevlenme düzeylerini, yangın söndürmede kullanılacak araçlar, yangınla özel mücadele yöntemleri, olağandışı yangın ve patlama tehlikeleri açısından yaklaşılır. Bir kimyasal maddenin parlama noktası, bir sıvının, havayla karıştığı zaman tutuşacak bir karışım oluşturacak kadar buhar çıkaracağı en düşük sıcaklıktır. Buna ek olarak, parlama noktasında belirlemede kullanılan iki yöntemi (kapalı veya açık kap) söz edilmesi yararlıdır. Parlama noktası ne kadar düşükse, bu malzeme o kadar uçucu demektir.
Alevlenme düzeyleri ile havadaki en düşük ve en yüksek gaz veya buhar konsantrasyonları kastedilmektedir. En yüksek düzey, onun üzerinde yangının yayılmayacağı düzey anlamına gelmektedir. En alt düzey de onun altında yangının yayılmayacağı düzeydir. Yangını söndürmede kullanılacak araçlarla doğal olarak bir yangın durumunda kullanacağımız suyu, köpük türünü veya kimyasal söndürme istemleri kastedilmektedir.
Kimyasal Maddeler Reaksiyona (Tepkime) Girme Bilgileri
Bu bölümde maddenin diğer maddelerle etkileşmeye girip girmediği belirtilir. Eğer tepkimeye giriyorsa sonuç ürünleri ile ilgili tehlikelerini gösterir. Bu yan ürünlerinin uygun biçimde saklanması ve kullanılması ile ilgili bilgiler yer almaktadır.
Kimyasal Maddelerin Sağlık İçin Yarattığı Tehlike Bilgileri
Kimyasal maddenin vücuda giriş yolları (solunum, deri absorbsiyonu, sindirim, ağız-oral) sağlık üzerinde yarattığı akut ve kronik etkiler, maruziyet işaretleri ve belirtileri, ürünün kanserojen olup olmadığı (bu bilgilerin Uluslar arası Toksikoloji Programdan mı, Kanser Araştırmaları ile ilgili Uluslar arası Ajans veya OSHA’dan mı geldiği belirtilmelidir) maruziyet durumunda daha da kötüleşen sağlık sorunları ve önerilen ilkyardım/acil durum prosedürlerinin tamamı bu bölümde yer almalıdır. Ancak MSDS’lerde çoğu zaman eksik ve yetersiz hazırlanan bölümdür.
Kimyasal Maddeler Kullanım Sırasında Alınması Gereken Önlemler
Acil durumlarda ne yapılacağına ilişkin planlar geliştirmek için gereken bilgileri dökülmeler sonrasında temizleme işlemleri, güvenli bir şekilde depolama, kullanma önlemleri ve kaza ile ortama karışması halinde uygulanacak önlemler detaylı bir şekilde yer almalıdır. Bununla beraber imalatçılar bu bilgileri “buharını solumayın” veya “cilde temas etmemeli” gibi basit ve yetersiz cümlelerle ifade etmektedirler.
Kimyasal Maddeler Kontrol Önlemleri – TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN OLUŞTURDUĞU RİSKLER İÇİN GENEL ve ÖZEL ÖNLEME YÖNTEMLERİ
Bu bölümde havalandırma, çalışma uygulamalar ve kişisel koruyucu teçhizat donanımlar ile ilgili bilgiler yer almalıdır. Solunum koruyucuları (respirator), ürüne en dayanıklı koruyucu giysi ve eldiven materyali belirtilmelidir. Ancak yine bu bilgilerde eksik yer almaktadır.
Doğru MSDS’ler elde etmenin ilk adımı, ısmarlamadan önce kimyasalların nasıl kullanıldığını incelemektir. Mevcut kontrollerin yeterli ve olası tehlikelerin değiştirmeyi düşündüğümüz kimyasal maddeninkinden daha büyük olmadığından emin olmak gerekir.
MSDS’lerin faydalı olabilmesi için kullanıcının bu formlarla yazılı bilgilerin doğruluğundan emin olması gereklidir. Herhangi bir kimyasal madde ile çalışan veya çalışılacak olan kişi ve kuruluşlar, üretici firmalardan sipariş öncesi MSDS’leri istemeli, bunları gözden geçirmeli, eğer yanlış bilgiler varsa düzeltilmesi istemiyle üretici firmaya geri gönderilmelidir. MSDS’leri hazırlayanlar tüketiciye doğru ve güvenilir bilgiler vermek zorundadırlar. Ayrıca, tüketicilerin büyük bölümünün yeterli teknik, bilgiye sahip olmadıkları gözönüne alınarak verilen bilgilerin kolay anlaşılabilir ve sade olmasına özen gösterilmelidir. Bu amaçla pictogram kullanımı yararlı bir yoldur.
Kimyasal Madde maruziyetini Önlemek
Unutulmamalıdır ki, gerekli önlemler alınmadığı taktirde zararsız hiçbir kimyasal madde yoktur. Bu nedenle MSDS hazırlanırken tehlikesi bilinmeyen bir veya birkaç kimyasal söz konusu olduğundan çalışanları korumak ve uyarmak için gerekli koruyucu önlemlerin forma alınması gerekir. Kısa süreli (short term) ve uzun süreli (long term) yapılan toksikolojik testlerden elde edilen bilimsel sonuçlarda her yıl gözden geçirilerek MSDS‘lerde gerekli düzenlemeleri yapılmalıdır. Üretici ve ithalatçı firmalar hazırlanan bu MSDS’leri her numune veya mal ile birlikte kullanıcı kuruluş ve kişilere vermelidir.
Ülkemizde tüketicilerin üretici firmaları uyararak, yönlendirerek kullandıkları kimyasal maddeler ait MSDS’lerin hazırlanmasını istemeleri gerekmektedir. Halen çok az firma tarafından bu tür dokümanlar alıcının talebi halinde verilmektedir. Ancak bunlar hem sayı yönünden hem de içerik yönünden yeterli değildir.
Ayrıca ülkemizde birkaç büyük kuruluş dışında kullanımı olmayan “MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARININ” (MSDS) yaygın olarak kullanımı ve endüstrimize kazandırılması ile Türkiye’de sayıları onbinlerle ifade edilen iş kazaları ve meslek hastalıklarının büyük oranda önüne geçilebileceği gibi iş veriminde de artışlar sağlanacak ve çevre koruma çalışmalarına da katkıda bulunacaktır.
Kimyasal Maddeler Etiketleri:
Kimyasal madde kaplarının veya bidonlarının üzerindeki etiketlerde önemli bir bilgi kaynağıdır. Etiketler her zaman kaplara tutturulmalı ve etikette belirtilen kimyasal maddeler ile kabın içindeki kimyasal maddeler aynı olmalıdır MSDS lerde olduğu gibi etiketlerinde yetersizlikleri vardır. Etiketlerdeki bilgiler eksik olabilir veya kimyasal maddenin üretildiği ülkeye bağlı olarak etiket bilmediğiniz bir dilde yazılmış olabilir.
Kimyasallar ve iş Güvenliği | Prosafety.com.tr