Hastanelerde temiz odalar teriminin ortaya çıkması Türkiye Araştırma Hastanelerinde yeni doğan ünitelerinde 49 bebeğin hayatını kaybetmesiyle önem kazanmıştır. Araştırmalar göstermektedir ki hastane enfeksiyonlarından kaynaklanan bebek ölümlerinin, temiz oda terimi ile temiz oda sınıfları ön plana çıkmaktadır.
Bir temiz oda, içerisindeki partikül miktarının az olması yani ideal bir havalandırma sisteminin kurulması ve periyodik kontrollerinin ve bakımının yapılması gerekmektedir. Temiz oda sınıfları ISO 14644 kapsamında dokuz standarda ayrılmıştır. Bu standartlara bakıldığında Türkiye’deki hastanelerde 1. 2. ve 3. klası (sınıfı) oluşturduğu görülmektedir. Çünkü ilk kuruluş sırasında harcanan maliyetli olması nedeniyle sağlık sektöründe uygulanmasına olumsuz bakılmaktadır.
Temiz Oda
Temiz oda sınıfları ISO 14644 çerçevesinde dokuz standart gruba katagorize edilmiştir. Bu standartlara bakıldığında Türkiye’deki hastanelerde 1. 2. ve 3. class’ı (sınıfı) oluşturmak mümkün görülmemektedir. Çünkü ilk yapım sırasında harcanan maliyetlerin yüksek olması sebebiyle sağlık sektöründe uygulanmasından kaçınılmaktadır. Hastane ortamlarında bir odada 0.5 µm (mikron) çapındaki partikülden 35 adet olması o odanın havasının 1 saatte 30 defa değiştirilmesine eşit gelmektedir. Bunun uygulanabilmesi için büyük kapasiteli klima santralleri, geniş hava kanalları, aşırı elektrik tüketimi ve sık sık filtre değişimi vs. faktörlerinde ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.
Hastanelerde ameliyathane ve yoğun bakımda saatteki hava değişim oranı 8-12 defa olması beklenmektedir. Hasta odalarında ise bu değişim 6-8 defadır.
Temiz Oda Sistemleri
Havalandırma oranları sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için klima santralinin iç kısımları bütünüyle paslanmaz çelikten oluşması, en az iki ya da 3 kademe filtre sisteminin kurulması gerekmektedir. Bu filtreler sırasıyla F3-F4, F6-F8, F9 klas sınıflarında olması istenmektedir.
Örnek vermek gerekirse, Normal bir hasta odası ise ISO Class 6-7 grubu içerisindedir. Uluslararası standartlarda ideal bir hastanenin hücre üniteleri, hemotoloji, yoğun bakım klas 5 grubunda olması gereklidir.
Oda içerisindeki partikül miktarı ile hastane odasındaki enfeksiyon oranı ile orantılıdır. Havadan 2 kat daha hafif olması sebebiyle 0.5µ (Mikron) çapından küçük partiküller havada asılı kalmakta ve dolayısıyla enfeksiyon riskini artırmaktadır.
2001 yılında yapılan bir araştırmaya göre Hastanelerde hastaların yatış zamanları göz önünde bulunduğunda abd de 1-2 gündür. Avrupa ülkelerinde 2-3 gün, Türkiye de ise 12-13 gün olarak belirlenmiştir.
Steril Odanın Önemi
Türkiye de her 100 kişiden 38’i 50 yaşından önce hayatını kaybettiği istatistikler göstermiştir. Diğer yandan Türkiye de 5 yaşından küçük çocuk ölümlerinde Avrupa dan 10 kat daha fazla olduğu gerçeği ile yüz yüze gelmekteyiz. Bu konularda da belli olacağı üzere steril bir ortam ve hijyen faktörlerinin yanında uzmanlık bilgisi vs. konularına dikkat çekilmesi gerekmektedir.
Temiz Oda Sistemleri Nasıl Sağlanır
1- Hava Miktarının Dengelenmesi bir nevi giren toplam hava miktarı ile çıkan toplam hava miktarının birbirine eşit olma durumu olarak söyleyebiliriz.
2- Temiz oda sınıflandırması, oda için gerekli besleme havası miktarının belirlenmesinde hayati bir etkendir. Hava besleme miktarına etkileyen diğer faktörler ise egzoz havası miktarı ve kapıların açılmasından kaynaklanan dış kaynaklı hava miktarıdır.
3- Basınçlandırma temiz oda dizaynın da önemli bir parametredir. Hastane ortamları arasında gerçekleşecek partikül akışını durdurmak için gerekli olan basınç farkı, yapılan bir takım çalışmalar sonucunda 7 ile 12.45 Pa arasında olması optimum yarar sağlayacaktır.
4- Ortam kalitesi ölçülmeli ve standardın isteği düzeyde,” maksimum partikül miktarının” bilinmesi gerekmektedir. Hava kalitesi ölçümü, termal konfor ölçümleri, toz partikül ölçümleri yapılması zaruriyeti doğmuştur. Standart 14644-1 de açık bir şekilde çeşitli temizlik sınıflandırmaları (1, 10, 100, 1000, 10000, 100000) ve her bir sınıflandırmada bulunması gereken partikül miktarı belirtilmiştir. Temiz odanın sınıf derecesinin o kadar iyi olması gerekmektedir.
Temiz Oda Sıcaklık Düzeyi: Çalışan personelin partikül girişini minimize etmek için günlük elbisesinin üstüne iş elbisesi giymesi sebebiyle ortamlarının sıcaklık değerinin biraz düşük olması gerekmektedir. Temiz Oda ideal çalışma Sıcaklığı 18-21 ºC arasındadır.
Temiz Oda Nem Düzeyi: Temiz odadaki yüksek hava akımı nedeniyle elektrostatik yüklenme (elektriklenme) oluşmaktadır. Ortam nemi artmasıyla birlikte duvar-tavan yüzeylerine yapışan partiküller havada serbest kalmakta. Yüklenme sonucu oluşacak partikül birikmesini engellemek amacı ile ortam neminin % 45 ± % 5 sınırları içerisinde tutulması önerilir.
Temiz Oda Stabilite: Çok önemli proseslerde, hepa filtre ile proses odası arasındaki yolda partikül miktarında herhangi bir değişim olmaması için akışın çok düzgün ve stabil olması gerekmektedir.