Genel olarak bir işyerinde çalışanların büyük çoğunluğunun sıcaklık, nem, hava akımı gibi faktörlere bağlı olarak gerek bedensel, gerekse zihinsel faaliyetlerini sürdürürken belirli bir rahatlık içinde bulunmalarına termal konfor denir. Termal konfor ölçümü ise işyerinin bu faktörlere göre uygun çalışma koşullarını ölçümleyerek belirlemektir. İşyeri ortam ölçümleri hizmetlerine bağlı bir ölçüm çeşididir.
Termal Konfor Ölçümü genellikle, dökümhaneler, haddehaneler, yüksek fırınlar, kazan daireleri, çimento ve kireç fabrikaları, ekmek fabrikaları ve fırınları, termik santrallar, doğalgaz çevrim santralları, ısıl işlem üniteleri gibi sıcak çalışma şartlarının oluştuğu bölümlere sahip iş yerlerinde ölçülmesi hayati önem taşımaktadır. Yine güneş altında ve açık havada yapılan çalışmalar da ölçümlenmesi gereken alanlardandır.
Termal konfor bölgesini etkileyen faktörler nelerdir?
Termal konfor faktörleri, Çevresel ve Kişisel faktörler olarak ikiye ayrılır. Bazı ortamlarda ortamın ısıl koşullarının farklı kişilerce farklı algılandığına tanık oluruz. Bazı kişiler normal davranış gösterirken bazılarının üşüdüğü ve hatta bazılarının ise terledikleri görülebilir. Bu nedenle ısıl konforu etkileyen insanla ilgili kişisel faktörleri de dikkate almak gerekir.
Çevresel faktörler
Hava sıcaklığı (Ortam ısısı)
Çevre sıcaklığı vücut sıcaklığından düşük ise kişi ısı kaybetmekte, çevre sıcaklığı vücut sıcaklığından fazla ise kişi ısı kazanmaktadır. Çalışanın rahatlığı için 21 ile 23 derece arasında sıcaklıklar tavsiye edilir. İşyeri ortamlarında termal konfor için ana faktör sıcaklıktır.
Havanın nem yoğunluğu (Bağıl nem oranı)
Termal konfor şartlarını sağlamak için işyeri havasındaki nem değeri ortalama %45 ile % 55 arasında olması önerilir.
Hava akım hızı (Havalandırması)
İşyerindeki temiz havayı sağlamanın en yararlı yolu hava akımını sağlamaktır. Bunun için çalışanı rahatsız etmeyecek seviyelerde hava hızını sağlamak gerekir. Bu hızlar 0,3 m/s ile 0,5 m/s arasında olması beklenir.
Radyant ısı (Termal radyasyonu)
Sıcak ısı yayan makine çevresinde çalışıyorsanız sizlere yapacağı zararlı etkileri azaltmak için perdeleme çok uygun olabilir. Radyant ısı ile direk ısıya maruz kalmaktan korunabilirsiniz.
Kişisel faktörler
Metabolik hız
Eylem sırasındaki metabolik enerjinin istirahat halindeki metabolik enerjiye oranıdır. Aktivite düzeyi insan vücudunun aldığı yiyecekleri yakarak birim zamanda ürettiği ve metabolizma düzeyi olarak adlandırılan enerji miktarını etkileyen bir niceliktir.
Giysi yalıtımı
Termal konfor faktörleri ve giysilerin yalıtım etkileri ile çok yakından ilgilidir. Giysilerin ısı yalıtım direnci insanla çevresi arasındaki ısı transferi miktarını etkilediğinden, giysilerin ısıl yalıtım değerlerinin ısıl konfor koşulları belirlenirken bilinmesi gerekir.
Termal konfor nasıl sağlanır?
Çok sıcak olduğunda;
- Sıcak tesisat veya boruları yalıtım malzemesiyle kaplayın.
- Klima sistemi kurun.
- Vantilatör veya fanlı sistemleri faaliyete geçirin.
- Camları açmalarını sağlayın
- Çalışanların doğrudan güneş ışınlarına maruz kalmalarını engelleyin
- Çalışma yerlerini güneş ışınlarından doğrudan etkilenmeyecek yerlere nakledin.
- Soğuk su temin edin.
- Dönüşümlü görevlendirin.
- Esnek çalışma saatleri uygulayın,
- Çalışanların serinlemesi için ek dinlenme süreleri verin.
Çok soğuk olduğunda;
- İş yerini taşınabilir ısıtıcılarla ısının,
- Mümkün olduğunca soğuk çalışma alanlarını azaltın,
- Hava cereyanını önleyin,
- Eğer çalışanlar uzun süre soğuk zemin üzerinde ayakta duruyorsa zemini yalıtım malzemesiyle kaplayın,
- Soğuktan koruyan giysiler giymelerini sağlayın,
- Çalışma saatlerini esnetmek veya dönüşümlü hâle getirin,
- Çalışanların sıcak içecekler içmesi veya sıcak alanlarda ısınması için izin verin.
Termal konfor ölçümü nasıl yapılır?
Termal konfor ölçüm ekipmanı, kişilerin normal çalışma prosedürleri sürecinde bulundukları ilgili alanda konumlandırılır. Isıya en yüksek oranda maruz kalan çalışma alanı belirlenmeli ve o alan özellikle ölçüm yapılacak yer olarak not edilmelidir. Küre sıcaklık probunun uzun süren tepki süresi (yaklaşık 30 dakika) göz önünde bulundurularak, WBGT ölçüm ve kayıt periyodu da en az 30 dakika olacak şekilde belirlenmelidir.
Cihaz alanda kurulduktan hemen sonra ölçüm işleminin başlatılması önerilmektedir. ‘Stabil durum’ yani son ölçüm değerlerine ulaşıldığı, doğrudan cihaz ekranından grafik olarak görüntülenebilir ve kaydedilebilir. Son ölçüm değerlerine ulaşıldığ sürenin ardından ölçüm tamamlanmıştır. Ölçüm alanının gün ışığına maruz kalması durumuna göre WBGT veya WBGTS indeksleri hesaplanmaktadır. Kullanılan ölçüm cihazı modeline bağlı olarak her iki indeksi de otomatik olarak hesaplayabilir.
Termal konfor ölçümü yapılması zorunlu mudur?
Evet, termal konfor ölçümünün, çalışanların rahat ve performanslı çalışabilmeleri için tüm işyerlerinde yapılması istenir.
Termal konfor ölçümünde nelere bakılır?
Termal konfor ölçüm raporunda Termal Rahatlık indislerine bakılır. Bunlara PMV ve PPD indisleri adı verilir. PMV ve PPD indisleri çok düşük veya çok yüksek çıkarsa işyerinin tekrar kontrol edilmesi gerekir.
Termal konfor ölçümü ne zaman yapılmalıdır?
Termal konfor ölçümlerinin her yıl kış ve yaz aylarında yapılması önerilir. Ölçüm sonucu çalışma şartlarında bu sayede klima havalandırma gibi sistem ihtiyacına karar verilebilmektedir. Personellerin yazın sıcak hava baskısı ve kışın soğuk çalışma ortamına maruz kalıp kalmadığı iş sağlığı ve güvenliği açısından ölçülmesi önerilir.
Termal konfor ölçüm sonuçlarında uygun ortam şartları oluşmadığı zaman personellere verilen elbise ile koruma sağlanabilir. Örneğin fırın çalışanı personel için bone, eldiven kullanımı, soğuk hava deposunda çalışan personelin yelek giymesi tercih edilir.
Termal konfor bölgesi nedir?
Termal konfor bölgesi; İnsanların iş yapma ve faaliyetlerini sürdürme açısından en rahat durumda oldukları termal konfor koşullarının üst ve alt sınırları arasındaki bölgedir.
Kaynakça
- “İşyeri Bina ve Eklentilerinde alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine ilişkin Yönetmelik”, Temmuz 2013, syf 1
- TS EN ISO 27243, “Termal çevrenin ergonomisi – WBGT (ıslak ampul küresel sıcaklık) endeksi (ISO 7243: 2017) kullanılarak ısı stresinin değerlendirilmesi” 2017, Syf 1-16.
- TS EN ISO 7730, “ Isıl çevrenin ergonomisi – PMV ve PPD indislerinin hesabını ve bölgesel ısıl konfor kriterlerini kullanarak ısıl konforun analitik olarak belirlenmesi ve yorumu” 2006, syf 3-25
Diğer ölçüm hizmetlerimizi de inceleyebilirsiniz: