Araç-gereç ve makineler faaliyetteyken meydana gelen vibrasyon ve salınım hareketleri olarak tanımlanabilir. Aktif olan ve denge halinde olmayan araç-gereçler daima titreşim olması gerekenden daha fazla meydana gelmesini sağlar. Çalışanların, mekanik titreşime maruz kalması sonucunda sağlık ve güvenlik unsurlarından korunmalarını sağlamak amacıyla alınması gereken önlemleri belirtmektedir. Titreşimin literatürde iki fiziksel değişken birim ile tanımlanır. Bunlar frekans ve şiddettir ve titreşim maruziyet ölçümleri yapılmalıdır.
Titreşim Şiddeti: Titreşim kaynaklı ortamda titreşimden ileri gelen enerjinin hareket yönüne dikey, birim alanda, birim zamandaki akım gücüne, titreşimin şiddeti denir. Birimi (W/cm2) dir.
Titreşimin frekansı: Birim zamandaki titreşim miktarına titreşimin frekansı adı verilir. Titreşim Birimi ise Hertz’dir (Hz).
Tüm Vücut Titreşimi Ölçümleri | Titreşim maruziyet ölçümleri
Tüm vucüt titreşim ölçümleri, 1-80 Hz frekans aralığındaki devirli titreşimleri, rasgele frekans spektrumlu devirli olmayan titreşimleri ve bir yaklaşım olarak da enerjileri bu frekans bandı içerisinde olma şartıyla sürekli şok tipi titreşim tiplerinide kapsar. Normal sağlıklı insanların 1-80 Hz frekans ağırlığındaki titreşim maruziyeti altında oldukları durumlarda bu titreşimlerin, Vücudun tümüne ya da belirli bir bölümüne aktarılmasına, Enlemesine ve boylamasına veyahut birden fazla yönde oluşuna, bağlı olarak gelişen titreşim maruziyetleri kapsar diyebiliriz.
Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime maruziyeti sonucunda oluşan etki aşağıdaki parametrelerle değerlendirilmektedir;
- Titreşimin yönü
- Titreşimin frekansı
- Titreşimin şiddeti
- Titreşime maruz kalan kişinin yaşına, cinsiyetine ve kişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumu.
- Titreşime maruz kalınan süre
- Titreşimin uygulandığı bölgeye ve bölgenin büyüklüğü
Titreşimin şiddeti en çok düşük frekanslarda görülmekte ve titreşimin frekansı yükseldikçe, titreşim ivmesinin şiddeti ve etkisi de düşmekte yani azalmaktadır. Titreşimin yüksekliği yani şiddeti W/cm2 olarak belirtildiği gibi titreşim ölçüm cihazı olarak vibrasyon detektörü ölçümlenir. İş Güvenliği ve İş Sağlığı ve Güvenliği Ortam Ölçümleri bakımından sağlığı olumsuz etkileyebilecek olan titreşim ölçümü, frekans bantlarına ayrılarak ölçülme zorunluluğu vardır.
Frekans bantları belirtecek olursak 1-2 Hz. 4-8-16 Hz. 31.5-125-250-1000-2000-4000 Hz. ve 8000 Hz. olarak değişken frekans bantlarından oluşmaktadır.
Çalışanların Titreşim İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik Kapsamında Titreşim Ölçümlerinin Yasal Dayanağı ve Ölçüm periyodu olarak
Titreşim maruziyet ölçümleri şu durumlarda tekrarlanması istenilmektedir.
a) Risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gereken durumlarda El-Kol Titreşim Maruziyet Ölçümü, Tüm Vücut Titreşim Maruziyet Ölçümleri salınımı, üç ekseninde ölçülerek kayıt altına alınması gereklidir. Transdüserlerin konumlandırmasında koordinat eksenleri esas alınmaktadır.
Titreşim Ölçmeleri, ayakta çalışma durumunda titreşim salınımına maruz kalan çalışanın maruz kalma süresi ve koşulları belirlendikten sonra transdüser titreşimin vücuda temas ettiği en yakın noktaya konumlandırılarak titreşim ölçümü kayıt altına alınarak başlanır. Ayakta ölçüm durumu ile paralel olarak oturarak çalışma pozisyonunda da transdüser çalışanla oturma yüzeyi arasına konumlandırılarak titreşim ölçümleri yapılır. Titreşimi oluşturan dalgaları üç eksenli yine eş zamanlı olarak üç eksende aynı süre zarfı içinde ölçümlenir. Transdüser kabloları farklı şartlarda ölçümü etki edebilecek olası salınımları maruz kalınmasını önleyebilmek için uygun şekilde sabitlenerek yüzeylere bantlanarak da sabitlenirler.
Titreşim Ölçümünün Yasal Dayanağı Nedir? | Titreşim maruziyet ölçümleri
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı “Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik” gereğince El-Kol ve Tüm Vücut Titreşimi için uygulanacak olan sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri aşağıda verilmiştir;
Titreşim Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Eylem Değerleri
MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri aşağıda verilmiştir:
El-kol titreşim maruziyeti sınır değeri için;
1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 2,5 m/s2.
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 5 m/s2.b)
Bütün vücut titreşimi için Maruziyet Sınır Değeri;
1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 0,5 m/s2.
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 1,15 m/s2
Titreşim Kaynaklı Maruziyetin Önlenmesi veya Azaltılması ne gibi önlemler alabiliriz? Yasal Dayanak Nedir? | Titreşim maruziyet ölçümleri
MADDE 8 – (1) Riskler ile kaynağında mücadelenin uygulanabilirliği ve teknik gelişmeler dikkate alınarak, mekanik titreşime maruziyetten kaynaklanabilecek riskler kaynağında yok edilir veya en aza indirilir.
(2) Maruziyetin önlenmesi veya azaltılmasında 6331 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde yer alan risklerden korunma ilkelerine uyulur.
(3) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde; işveren, mekanik titreşime ve yol açabileceği risklere maruziyeti en aza indirmek için özellikle aşağıdaki hususları dikkate alarak teknik ve organizasyona yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar:
a) İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları uygulamak.
b) Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerini düzenlemek.
c) Titreşime maruziyeti azaltmak için bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerleri, el-kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı ekipman sağlamak.
ç) Mekanik titreşime maruz kalan çalışana soğuktan ve nemden koruyacak giysi temin etmek
d) İşyerini ve çalışma ortamını uygun şekilde tasarlamak ve düzenlemek.
e) Maruziyet süresi ve düzeyini sınırlandırmak.
f) Mekanik titreşime maruziyetlerini azaltmak amacıyla, iş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimi vermek.
g) Yapılan iş göz önünde bulundurularak, mümkün olan en düşük düzeyde titreşim oluşturan, ergonomik tasarlanmış uygun iş ekipmanını tercih etmek
ğ) Titreşim maruziyet ölçümleri azaltan başka çalışma yöntemlerini tercih etmek
(4) İşveren; bu Yönetmeliğe göre alınacak önlemlerin, 6331 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi uyarınca özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumlarına uygun olmasını sağlar.