Yangının ve Yanmanın Tanımı
Yangın : Katı, sıvı veya gaz durumunda bulunan maddelerin istem dışı bir şekilde maddelerle iletişime girmesi sonucu tepkime vermesine yangın denilmektedir.
Yanma : Yanıcı maddelerin oksijen ile tepkimeye girip ısı çıkarması reaksiyondur. Bu durumda ışıkta salınılmış olur.
Yanmanın genel formülü aşağıdaki gösterildiği gibidir.
CXHY + (X+Y/4)O2 + ISI ↔ XCO2 + Y/2H2O + ISI şeklinde ifade edilmektedir.
Yanma reaksiyonu, yeterli oksijeni ortamda normal koşullar içerisinde yanma sıcaklığına kadar devam ettirme olayıdır. Bu işlem sonucunda ısı meydana gelmektedir.
YANMA ÇEŞİTLERİ
Yavaş Oksidasyon (Oksidasyon, Oksitlenme):
Yanıcı olan madde, oksitlenme sırasında açığa çıkan ısıdan dolayı içerisinde kendi sıcaklığı tutuşma derecesine çıktığı zaman, oksidasyon normuna yükselerek, kendiliğinden alevlenme meydana gelmesi olayıdır. Buna yavaş oksidasyon denilmektedir. Bakır ve demirin zamanla oksitlenmesi, solunum yapan canlıların oksidasyon tepkimesi vermesi yavaş oksidasyona örnek verilebilir.
Hızlı Oksidasyon (Combustion, Yanma):
Yanma olayının başlangıç seviyesi olarak adlandırabiliriz. Yanan madde oksijen ile tepkimeye girerek yanma olayını başlatırlar. Örneğin ağaçların içinde oksijen, karbondioksit ve gaz halinde sıvılar vardır. Bu sıvıların ateş ile tepkimeye girmesi sonucunda yanma oluşur , bu yanma şekli bir hızlı oksidasyondur. Yanmanın sonucu olarakta ısı ve ışık meydan gelmektedir.
YANMA ÇEŞİTLERİ NELERDİR ?
Alevin 3 evresi vardır. Bunlar :
1- Dış kısım: Parlak görünür, sıcaklık en yüksek dereceye ulaşmıştır ve yanma tamdır.
2- Orta kısım: Yanma tam değildir, oksijen seviyesi düşük olduğundan dolayı, tam yanma gerçekleşmez.
3- Çekirdek kısım: Bu bölgede yanma gerçekleşmez, burada yanıcı buhar ve gazlar oluşmaya devam ederek, orta kısıma ve dış kısıma ilerler. Yanmanın oluştuğu yer olarakta ifade edebiliriz.
YANGINI OLUŞTURAN ETKİLER
1- Yanıcı Maddenin olması
2- Oksijenin olması
3- Maddenin yanacak düzeye ulaşabilmesini sağlayacak bir ısı kaynağı
4- Bu 3 etkinin oksidasyon yaratarak yangını meydana getirebilmesi durumu.
YANGIN BİLEŞENLERİ
1– Oksijen: Oksijenin kendisi, kendi kendine yanma durumunda bulunmaz ama yanma olayını etkilemektedir. Oksijenin rengi, kokusu yoktur. Gaz halinde bulunur ve ağırlığı 1.4289 gr’dır. Oksijen sıvılaşma noktası 51 bar basıncı ve -119 derece olarak bilinmektedir ve kaynama noktası da 183 derecedir. Normal bir ortamdaki havada % 21 Oksijen, % 78 Azot, % 1 ve diğer çeşitli gazlar bulunmaktadır. Oksijen oranı %16 altına düştüğü zaman yanma durmaktadır.
2- Isı: Atom veya moleküllerin hareket enerjisi sayesinde ortaya çıktığı enerji türü olarak tanımlanabilir. Tüm maddelerin ısıları vardır fakat bu durumda ısının seviyesinin bir önemi yoktur. Isı ne kadar yükselirse molekül tepkime hızı da o kadar artar. Bu durumda maddelerin moleküllerinin oksijen ile birleşimleri meydana gelir. Bu olay sonucunda da yanma olayı oluşmaktadır.
ISI KAYNAKLARI
Maddenin yanma noktasına gelebilmesi için ısı olması şarttır. Isı kaynaklarını genel olarak aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;
1-) Kızgın Yüzeyler : Eritme potalarının,soba demirlerinin olduğu kısımlar, buhar borularının, fırınların vs.. dış yüzeyleri olan maddeler kızgın yüzeyler olarak ifade edilebilir.
2-) Açık Alevler : Oksijen kaynağı, kibrit alevi, yanıcı sıvı ve gaz borularından meydana gelen, mum alevi vs.. örneklendirebiliriz. Kısaca alev çıkaran ısı kaynakları da diyebiliriz.
3-) Kendi Kendine Tutuşma : Maddelerin kendi başlarına ürettikleri ısıyı meydana getirerek yanmaya başlama olayıdır.
4-) Elektrik : Elektrik tesisatları, elektrikli ısıtıcılar ve elektrikli cihazları, jeneratörler, yangın çıkarabilecek ısıya sahip olabilecek maddelerdir .
5-) Statik Elektrik : Maddelerin yüzeyleri üzerinde sürtünme oluşması durumunda üretilen elektriksel yükün ismidir. yeteri kadar elektrik yüklenip, alev oluşturabilme durumu mümkündür.
6-) Kıvılcım : Eksoz borularından, mekanik aletlerden, elektrik kaynağından, duman bacalarından, metal kesme işlemlerinden, kaynak yapılan alet edevatlardan vs.. meydana gelen kıvılcımlardır.
7-) Sürtünme : İki maddenin birbirlerine sürtünme yoluyla meydana geldiği durum.
8- ) Doğal Isı Kaynakları : Güneş, yıldırım doğada bulunan ısı kaynaklarına örnek verilebilir.
SICAKLIĞIN İNSAN YAŞAMINA ETKİ ETTİĞİ DURUMLAR
Sıcaklığın üzerindeki etkileri oldukça fazladır ve sıcaklık insanlar için önemli bir unsurdur. Yüksek sıcaklığa maruz kalan insanın vücudunda onarılamaz yaralar meydana gelebilir. Vücutta var olan toksinler, ter bezleri yoluyla dışarı atılır, bu durumun oluşmaması durumunda kan zehirlenmesi oluşur ve ölüm meydana gelir. Aşırı ısıdan dolayı; Proteinler pıhtılaşmaya başlar, Kan basıncı yükselir bu durumda da hayati organlarda iç kanamalar oluşturarak, hayati riskin meydana gelmesine sebep olur.
Solunum sistemleri ve insan vücudu ;
65 C derece sıcaklığa belirli bir süre,
120 C derece sıcaklığa 15 dakika
145 C derece sıcaklığa 5 dakika
175 C derece sıcaklığa 1 dakika dayanabilecek durumdadır.
SICAKLIĞIN İNSAN YAŞAMINA ETKİSİ
1.Derece Yanık: Güneşin deriyi yaktığı sıcaklık olarak örnek verilebilir, deride hafif kızarıklıklar oluşur, çok aşırı bir tehlikesi yoktur.
2.Derece Yanık: Derinin su toplayıp , insana acı veren yanık biçimidir, tedavi edilmesi gerekmektedir.
3.Derece Yanık: Derinin kömürleşme durumuna geldiği yanık türüdür. Bu yanık türüne etki olarak, diğer önemli iki etken de ısının ölçümü ve ısının etkilediği alanın yüzölçümüdür.
Duman: Tam olarak bir yanma gerçekleşmediği durumlarda, açığa çıkan karbon ve katran taneciklerinin havada oluşturduğu bulut kütlesine verilen isimdir.
Yangının Söndürülmesi
Yangının söndürülmesi aşağıda belirtilen tekniklere göre yapılmalıdır.
- Yanıcı Maddeyi Ortadan Kaldırmak.
- Oksijen ile temasını kesmek.
- Isıyı Yok Etmek (Soğutarak Söndürmek)
- Zincirleme Reaksiyonunu Kırmak
İşyerleri İçin Yangın Güvenlik Eğitiminin Amacı (Yangın eğitimi)
İşyerlerinde yangın çıkmasını önlemek için, gerekli bütün tedbirlerin alınması, kontrollerin düzenli bir şekilde yapılması, ‘’müdahale ve Tahliye’’ yapacak kişileri, ekibi oluşturmak, oluşturulan müdahale ekiplerinin itfaiye teşkilatı yetişinceye kadar yangına ilk müdahaleyi yapabilme becerilerinin kazandırılması gerekmektedir.
Acil durumlarda hatırlatmak gerekirse; 155 Polis İmdat telefonu , 156 Alo Jandarma telefonu ,110 Alo İtfaiye telefonu ve 112 Ambulans telefonu