Makine koruyucularındaki temel amaç, makinenin dış etkilerden korunmasını sağlamaktır. Bu yolla da insan sağlığı ve güvenliğinin düzgün işlemesi amaçlanmaktadır.
Makinenin çalışan kısımlarının açıkta olması, iş kazalarının oluşmasına sebebiyet vermektedir. Bu yüzden koruyucu düzenekler kullanılarak makinenin ve insan hayatının güvenliğinin sağlanması hedeflenmiştir.
Makine koruyucusunun kullanılması için gerekli birkaç koşul bulunmaktadır. Bunlardan ilki tehlikenin var olduğu yerde ortadan kaldırılması durumudur. İkinci işlem ise oluşabilecek risk düzeyinin belirtilen seviyelerde olması gerekmektedir. Eğer bu koşullar sağlanamıyor ise makine koruyucusu kullanılması zorunludur.
Makine Kaynaklı Arızaların Oluşmasının Nedenleri Nelerdir?
Makinelerde genellikle problemler çalışma bozukluğundan, bakımlarının zamanında yapılmamasından, kullanıcı hataları nedeniyle oluşmaktadır. Burada temel olarak ele alınması gereken durumlar, makinenin içerisindeki donanımlarda sıkıntının olup olmamasının tespit edilmesi, elektrik sistemlerinin düzgün çalışıp çalışılmadığı, fazla ısı yayılması, fazla gürültü çıkarması gibi durumlarının tespit edilip gerekli önlemlerin sağlanması gerekmektedir.
Makineler farklı işleyişlere sahip olsalar da çalışma şekilleri genellikle aynıdır. Makinelerin çalışma biçimleri birkaç şekilde sınıflandırmaktadır:
- Dönme hareketleri
- Kesme, ezme bükme hareketleri
- Salınım hareketli elemanlar
- Dönel hareketli elemanlar
- Gidip-gelme hareketli elemanlar
- Sürme hareketli elemanlar
Bu tür çalışma durumları barındıran makinelerin iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uygun olarak makine koruyucu barındırmaları gerekmektedir. İş kazalarını önlenmesi için kişisel koruyucu donanımlarının eksiksiz kullanılması ve makinelerin periyodik kontrollerinin düzenli bir biçimde yaptırılması gerekmektedir.
Makine Koruyucuların Özellikleri Ve Çeşitlilikleri
Makineler tasarlandıktan sonra koruyucu ekipmanların makineye uygun bir biçimde tasarlanması oldukça önemlidir. Burada dikkat edilecek nokta makinenin işlevinin aksamaması ve üretim kapasitesini düşürecek işlevlerde bulunmaması gerekmektedir.
Makine Koruyucu Tasarımında Ele Alınması Gereken Özellikler:
- Makine koruyucu tasarımı, makinenin bakım yapılacağı zamanda çıkarılamayacak şekilde tasarlanması gerekmektedir. Çıkarma işlemi koruyucu ekipmanın bozulmasına neden olabilmektedir.
- Makine koruyucuda Kullanılacak malzemeler dayanıklı ve uzun ömürlü olmalıdır.
- İşin yapılmasını engellememeli ve zorlaştırmamalıdır.
- Makine içerisinden herhangi bir parça fırlama ihtimalini önleyebilir olmalıdır.
- Koruyucuların kolay bir biçimde çıkarılamaması gerekmektedir. Onarım ve bakım zamanlarında açılıp kapanabilir durumda olmalıdır.
- Koruyucu makineden ayrı olarak bakım gerektirmemelidir.
- Koruyucu ekipmanın makineden ayrılması gerektiği durumlarda makine çalışmamalıdır.
- Çalışanın işini yapmasına engel olmamalıdır.
Makine Koruyucuları
Bu tip çalışmalar genellikle uzun süreli ergonomik çalışmalar gerektirmektedir. Standartlar ve mevzuatların genel kriterleri belirlenmiş olup, tasarımlar bu biçimler üzerinden yapılmaktadır.
Makine koruyucuları İş sağlığı ve güvenliğinin 3840 ‘Türk Standardı’ uyarınca ‘Makinalarda İş Kazalarına Karşı Genel Güvenlik Kuralları’na tabiidir. Burada belirtilen standart makinelerde tehlikeli kullanımlarla ilgili alınabilecek önlemlerin sağlanmasıdır. (Makina Emniyeti Yönetmeliği)
Makine koruyucuları birçok yapısal özelliği ve niteliği vardır. Bunlar aşağıdaki gibi ifade edilmektedir:
- Sabit koruyucular
- Kumanda tipi koruyucular
- Kilitlemeli koruyucular
- Otomatik koruyucular
- Ayarlanabilir koruyucular
- Yaklaşma koruyucular
- Kendi kendine ayarlanabilen koruyucular
- İki elle kumanda sistemi
- Durdurma veya Ters Döndürme sistemi
- Koruyucu tabla
- Mekanik engelleme aygıtları
- Besleme ve çıkarma aygırları
- Eylemsizlik koruyucu sistemi
About the Author: Eren Aksoy
