Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği amacı “ekranlı araçlarla çalışmalarda alınacak asgari sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlemek” olarak belirtilmiştir. Yönetmeliğe göz atacak olursak; göz yorgunluğu, kas gücünün aşırı kullanımı, uygun olmayan duruş, ekranlı araç karşısında uzun süre ara yermeden çalışma, aşırı iş yükü, zihinsel yorgunluk, stres, gürültü, sıcaklık, nem ve aydınlatma gibi sorunlar için alınması gereken önlemler ve yapılması gereken muayeneler ile yapılması gereken eğitimler sıralanmıştır.
Gözlerin korunmasına yönelik önlemler “ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce, düzenli aralıklarla ve ekranlı araçla çalışmalardan kaynaklanacak görme zorluğu olduğunda, işçilerin göz muayenelerinin yapılması istenmektedir. Bu muayenenin sonucuna göre eğer gerekiyorsa isçilerin oftalmolojik testlere tabi tutulacağı ve işçilere yaptıkları işe uygun araç ve gereç verileceği ile alınması gereken önlemlerin işçilere herhangi bir maddi yük getirmeyeceği hükme bağlanmıştır.

Özetle Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği, tüm giderleri işveren tarafından karşılanmak üzere, çalışma ortamının asgari ergonomik gerekliliklere uygun hale getirmesini ve çalışanların göz muayenelerinin yapılmasını istemektedir.

Ergonomi ve İş Sağlığı

Ergonomik problemler ile alınması gereken önlemler hususunda göz muayenesinin içeriği, kim tarafından ve hangi sıklıkla yapılacağına sıkıştırılmış ve bazı çevrelerin katkısı ve manipülasyonu ile bilgisayarla çalışan herkesin (buna evde kişisel kullanımı da dahil etmek gerekir) her yıl göz uzmanları tarafından muayene edilmesi gerektiği şekline getirilmiştir. Oysa yönetmeliğin asıl konusu ergonomik önlemler ve yapılması gerekenlerdir. Bu hususta işyeri hekiminin, işyeri koşullarını bilen ve yaşayan işyeri hekimleri olduğu, tartışma gerektirmeyecek kadar nettir. Tartışma konusu ise, “ekranlı araçla çalışmalardan kaynaklanacak görme zorluğu olduğunda” hangi hekimin muayenesine başvurulacağıdır.

• Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği maddelerini inceleyecek olursak işyeri hekimi, işyerleri ortam koşullarını ekranlı araçlarla çalışanların iş koşullarını araştırmalı ve incelemeli, eksikleri tespit ederek düzeltme önerileriyle birlikte işverene ve İSG Kuruluna bir raporla sunmalıdır. Bu rapor, yönetmelikte belirtildiği üzere monitör, klavye, masa, sandalye gibi ekipmanlar ve çalışma ortamına ilişkin olarak alanın büyüklüğü, Aydınlatma ölçümü, Termal konfor Ölçümü (sıcaklık, nem hava hızı), gürültü maruziyeti ölçümü, elektromanyetik ölçümü gibi fiziksel etmenler ölçümlenerek uygun ortam şartları olduğu raporlanmalıdır.
• İşyeri hekimleri, ekranlı araçlarla çalışana yönetmelikte sözü edilen eğitimi vermelidir. Periyodik olarak tekrarlanması gereken bu eğitimlerde asgari olarak “Zorlayıcı travmalar ve korunma yolları, Doğru oturuş, Gözlerin korunması, Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkler, Çalışma sırasında gözleri dinlendirme alışkanlığı, Ara dinlenmeleri” gibi konular yer almalıdır.
• Ekranlı araç çalışanlarına düzenli aralıklarla olarak göz muayenesi, aşağıda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere işyeri hekimi tarafından yapılmalı, işyeri hekiminin gerek duyduğu durumlarda ise göz uzmanı muayenesi istenmelidir.

Ekranlı Araçlarla Çalışmada Göz Muayenesi:

Ekranlı araçlarla çalışmanın kırılma kusuruna yol açmayacağı, “gözü bozmayacağı”, ancak var olan görme kusurunun belirginleşmesini ve açığa çıkmasını kolaylaştıracağı, ilgili tüm uzmanlar tarafından kabul edilmektedir. Ekranlı araçlarla çalışma sonucunda gözle ilgili sağlık sorunları “Bilgisayar Görme Sendromu” (Computer Vision Syndrome) adı ile tanımlanmaktadır. Buna yol açan başlıca sorunlar:

• Monitörle aradaki uzaklığın ve monitöre bakış açısının uygun olmaması, yansımaların önlenmemesi,
• Ekranın parlaklığının, boyutunun, renginin uygun seçilmemesi,
• Ekran yenilenme hızının ve kontrastının yeterli olmaması,
• Ortam aydınlatmasının ve iklimlendirmenin uygun olmaması,
• Dinlenme arası verilmemesi

Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri ne istinaden (günde 2 saatten fazla çalışılması durumunda); gözlerde, yorgunluk, ağrı, yanma ve batma, bulanık görme, sulanma, ışığa karşı hassasiyet, gözleri kısarak bakmak, odaklama zorluğu, kuruluk, kaşıntı, kızarıklık, çift görme, ekranda ışık hareleri ya da saçılmalar görmenin yanı sıra baş ve boyun ağrısı gibi belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Yani “Bilgisayar Görme Sendromu” (Computer Vision Syndrome) oluşabilmektedir. Öte yandan kırılma kusurunun olması, kontakt lens kullanımı ve ileri yaş gibi nedenler de bu sendromun ortaya çıkmasını kolaylaştırmaktadır.

Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği tanımlandığı gibi göz muayenesi, ifade edildiği gibi ekranlı araçlarla çalışmaktan kaynaklanan hastalık tablosunun Bilgisayar Görme Sendromunun ortaya çıkmasını önlemeye yönelik olup, işyeri koşullarını bilen ve denetleyen işyeri hekimi tarafından yapılabilecek olan göz muayenesidir. Zira, işyerindeki ekranlı araçlarla çalışmaktan kaynaklanan ergonomik sorunlar giderilmeden, göz hekiminin tedavisi ile sorunun tekrarının önlenmesi olanaklı değildir.

Yapılan muayenede görme problemi saptananlar, ileri tetkik ve tedavi için göz uzmanına sevk edilmelidir. Herhangi bir sorun saptanmayanlar ile ergonomik koşullardan kaynaklanan bilgisayar görme sendromlu işçilerin, göz uzmanına sevki gerekmez. Koşulların düzeltilmesi, Önlem alınması ve takip edilmesi yeterlidir. Ancak alınan önlemlere rağmen sorunu giderilemeyen işçiler için de göz uzmanına sevk öngörülmelidir.

Sıkça sorulan soruların başında olan bir diğer konuyu açıklayalım. Hiçbir koşulda, herhangi bir görme sorunu olmayan işçileri, sırf ekranlı araçla çalışıyor diye rutin olarak göz uzmanına sevk etmek gerekmez. Bu durum yönetmeliğin gereği olarak sunulamaz.

Ekranlı Araçlarla Çalışmaya Başlama Durumunda

İşe girişte ve ekranlı araç kullanarak çalışmaya başlama durumunda, işyeri hekimi muayenesi yeterlidir. İşyeri hekimi gerek duymadıkça uzman hekim muayenesi gereksizdir. Göz uzmanı muayenesi ile ilgili olarak:

• Daha önce göz muayenesi yaptırmamış olanlardan, ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce zorunlu tutulmamak kaydı ile göz uzmanı muayenesi istenilebilir. Ancak muayene ücretinin çalışana yansıtıldığı durumlar etik değildir. Bu personeller için zorunlu göz muayenesi, işyeri hekimi muayenesi sonucunda tıbbi gerekliliklere göre verilmelidir.
• Her çalışanın ekranlı araç kullanarak çalışanlar dahil göz sağlığı açısından en az bir kez göz hekimi muayenesi tavsiye edilir. Ancak belirtilmelidir ki işe giriş veya ekranlı araçla çalışma onayı için göz hekimi muayenesi zorunluluğu yoktur.
• Ekranlı araç kullanmaya başlamadan önce, periyodik muayeneler esnasında veya günlük poliklinik esnasında, göz uzmanına sevk isteyen çalışanların talebi yerine getirilmelidir. Görmeyle ilgili bir sonraki göz muayenesinin tarihi ve sıklığı, göz uzmanın belirlediği tarih ve sıklık olmalıdır.
• İşe girişte gözlük veya lens kullanmakta olan çalışanların muayenesinde görmenin yeterli olmadığı sonucuna varılırsa, kişi göz uzmanına sevk edilmelidir. Son 2 yıl içinde yapılan göz muayene tarihli olanlarda normal olsa dahi işyeri ortam koşulları göz önüne alınarak göz uzmanı muayenesinin yenilenmesi gerekebilir.
• Ekranlı araç çalışanları, 40 yaş altında olanlardan 5 yılda bir, 40 yaş üstünde olanlardan ise 3 yılda bir önerilir. Göz uzmanı muayene sonuçlarını, işyeri sağlık servisine ulaştırmalarının istenilmesi ve sonuçlarının dosyalanması tavsiye edilir.
• Muayeneler ve incelemeler sonucunda çalışma koşullarıyla ilgili bir sorun saptanması durumunda çalışma koşulları yeniden değerlendirilmelidir.