Termal Konfor Ölçümü

Termal konfor, işyerinde çalışanların hem bedensel hem de zihinsel faaliyetler sırasında sıcaklık, nem, hava akımı gibi faktörlerin etkisiyle belirli bir rahatlık düzeyinde olmalarını ifade eder. Termal konfor ölçümü, işyerinin bu faktörlere göre uygun çalışma koşullarını ölçerek belirler ve işyeri ortam ölçümleri hizmetlerinin bir parçasıdır.

Termal konfor ölçümü, özellikle dökümhaneler, haddehaneler, yüksek fırınlar, kazan daireleri, çimento ve kireç fabrikaları, ekmek fabrikaları ve fırınları, termik santrallar, doğalgaz çevrim santralları, ısıl işlem üniteleri gibi sıcak çalışma şartlarının olduğu iş yerlerinde, ayrıca güneş altında ve açık havada yapılan çalışmalar için de hayati önem taşımaktadır.

Termal Konfor Şartları Nelerdir?

Termal konfor şartları, bir çalışma ortamının fiziksel koşulları altında çalışanların rahatlık düzeylerini optimize etmek için tasarlanmıştır. Bu şartlar, ortam sıcaklığı, hava akım hızı, bağıl nem oranı ve termal radyasyon gibi çevresel faktörleri içerir. Ayrıca, çalışanların giysi yalıtımı ve metabolik hızı gibi kişisel faktörler de dikkate alınır. Etkili bir termal konfor sağlamak için, bu faktörlerin dengeli bir şekilde yönetilmesi ve çalışanların ihtiyaçlarına uygun olarak ayarlanması gereklidir. Örneğin, ortamın aşırı sıcak veya soğuk olmaması, hava akımının rahatsız edici olmaması ve nem oranının optimum düzeyde tutulması termal konfor için kritik öneme sahiptir.

Termal konfor bölgesini etkileyen faktörler nelerdir?

Termal konfor faktörleri, çevresel ve kişisel faktörler olarak ikiye ayrılır. Bazı ortamlarda ısıl koşulların farklı kişilerce farklı algılandığına tanık oluruz. Bazı kişiler normal davranış gösterirken bazılarının üşüdüğü ve hatta bazılarının ise terledikleri görülebilir. Bu nedenle, ısıl konforu etkileyen kişisel faktörleri de dikkate almak önemlidir.

Çevresel faktörler

Hava sıcaklığı (Ortam ısısı)

Çevre sıcaklığı vücut sıcaklığından düşük ise kişi ısı kaybetmekte, çevre sıcaklığı vücut sıcaklığından fazla ise kişi ısı kazanmaktadır. Çalışanın rahatlığı için 21 ile 23 derece arasında sıcaklıklar tavsiye edilir. İşyeri ortamlarında termal konfor için ana faktör sıcaklıktır.

Havanın nem yoğunluğu (Bağıl nem oranı)

Termal konfor şartlarını sağlamak için işyeri havasındaki nem değeri ortalama %45 ile % 55 arasında olması önerilir.

Hava akım hızı (Havalandırması)

İşyerindeki temiz havayı sağlamanın en yararlı yolu hava akımını sağlamaktır. Bunun için çalışanı rahatsız etmeyecek seviyelerde hava hızını sağlamak gerekir. Bu hızlar 0,3 m/s ile 0,5 m/s arasında olması beklenir.

Radyant ısı (Termal radyasyonu)

Sıcak ısı yayan makine çevresinde çalışıyorsanız sizlere yapacağı zararlı etkileri azaltmak için perdeleme çok uygun olabilir. Radyant ısı ile direk ısıya maruz kalmaktan korunabilirsiniz.

Kişisel faktörler

Metabolik hız

Eylem sırasındaki metabolik enerjinin istirahat halindeki metabolik enerjiye oranıdır. Aktivite düzeyi insan vücudunun aldığı yiyecekleri yakarak birim zamanda ürettiği ve metabolizma düzeyi olarak adlandırılan enerji miktarını etkileyen bir niceliktir.

Giysi yalıtımı

Termal konfor faktörleri ve giysilerin yalıtım etkileri ile çok yakından ilgilidir. Giysilerin ısı yalıtım direnci insanla çevresi arasındaki ısı transferi miktarını etkilediğinden, giysilerin ısıl yalıtım değerlerinin ısıl konfor koşulları belirlenirken bilinmesi gerekir.

Termal konfor nasıl sağlanır?

Çok sıcak olduğunda:

• Sıcak tesisat veya boruları yalıtım malzemesiyle kaplayın.
• Klima sistemi kurun.
• Fanlar veya fanlı sistemleri faaliyete geçirin.
• Camların açılmasını sağlayın.
• Çalışanların doğrudan güneş ışınlarına maruz kalmalarını engelleyin.
• Çalışma yerlerini güneş ışınlarından doğrudan etkilenmeyecek yerlere nakledin.
• Soğuk su temin edin.
• Dönüşümlü görevlendirin.
• Esnek çalışma saatleri uygulayın.
• Çalışanların serinlemesi için ek dinlenme süreleri verin.

Çok soğuk olduğunda:

• İş yerini taşınabilir ısıtıcılarla ısıtın.
• Mümkün olduğunca soğuk çalışma alanlarını azaltın.
• Hava cereyanını önleyin.
• Eğer çalışanlar uzun süre soğuk zemin üzerinde ayakta duruyorsa, zemini yalıtım malzemesiyle kaplayın.
• Soğuktan koruyan giysiler giymelerini sağlayın.
• Çalışma saatlerini esnek hale getirin veya dönüşümlü düzenleyin.
• Çalışanların sıcak içecekler içmesine veya sıcak alanlarda ısınmasına izin verin.

Termal Konfor Ölçüm Standartları Nelerdir?

Orta dereceli termal ortamlar için PMV ve PPD indislerinin tayini, termal rahatlık için şartların belirlenmesi TS EN ISO 7730 standardına göre yapılır.

Termal çevrenin ergonomisi – WBGT (Islak Ampul Küresel Sıcaklık) endeksi kullanılarak ısı stresinin değerlendirilmesi TS EN ISO 7243 standardına göre yapılır.

Termal konfor ölçümü yapılması zorunlu mudur?

Evet, termal konfor ölçümünün, çalışanların rahat ve performanslı çalışabilmeleri için tüm işyerlerinde yapılması zorunludur.

Termal konfor ölçümünü yaptırmamanın cezası nedir?

2024 yılı itibariyle işyerinde termal konfor ölçümü yapmayan işverenlere, çalışan sayısı ve tehlike düzeyine bağlı olarak değişen idari para cezaları uygulanmaktadır.

1-10 çalışanı olan az tehlikeli işyerleri için 18.452 TL, tehlikeli işyerleri için 23.065 TL, çok tehlikeli işyerleri için 27.678 TL ceza verilmektedir.

10-49 çalışanı olan işyerleri için ise; az tehlikeli sınıf 18.452 TL, tehlikeli sınıf 27.678 TL, çok tehlikeli sınıf 36.904 TL ceza ödemektedirler.

50 ve üzeri çalışanı olan işyerleri için cezalar; az tehlikeli sınıf için 27.678 TL, tehlikeli sınıf için 36.904 TL, çok tehlikeli sınıf için 55.356 TL‘dir.

Termal konfor ölçümünde nelere bakılır?

Termal konfor ölçüm raporunda Termal Rahatlık indislerine bakılır. Bunlara PMV ve PPD indisleri adı verilir. PMV ve PPD indisleri çok düşük veya çok yüksek çıkarsa işyerinin tekrar kontrol edilmesi gerekir.

Termal konfor ölçümü ne zaman yapılmalıdır?

Termal konfor ölçümlerinin her yıl kış ve yaz aylarında yapılması önerilir. Ölçüm sonucu çalışma şartlarında bu sayede klima havalandırma gibi sistem ihtiyacına karar verilebilmektedir. Personellerin yazın sıcak hava baskısı ve kışın soğuk çalışma ortamına maruz kalıp kalmadığı iş sağlığı ve güvenliği açısından ölçülmesi önerilir.

Termal konfor ölçüm sonuçlarında uygun ortam şartları oluşmadığı zaman personellere verilen elbise ile koruma sağlanabilir. Örneğin fırın çalışanı personel için bone, eldiven kullanımı, soğuk hava deposunda çalışan personelin yelek giymesi tercih edilir.

Termal konfor bölgesi nedir?

Termal konfor bölgesi; İnsanların iş yapma ve faaliyetlerini sürdürme açısından en rahat durumda oldukları termal konfor koşullarının üst ve alt sınırları arasındaki bölgedir.

Termal konfor ölçümü nasıl yapılır?

Termal konfor ölçüm ekipmanı, kişilerin normal çalışma prosedürleri sürecinde bulundukları ilgili alanda konumlandırılır. Isıya en yüksek oranda maruz kalan çalışma alanı belirlenmeli ve o alan özellikle ölçüm yapılacak yer olarak not edilmelidir. Küre sıcaklık probunun uzun süren tepki süresi (yaklaşık 30 dakika) göz önünde bulundurularak, WBGT ölçüm ve kayıt periyodu da en az 30 dakika olacak şekilde belirlenmelidir.

Cihaz alanda kurulduktan hemen sonra ölçüm işleminin başlatılması önerilmektedir. ‘Stabil durum’ yani son ölçüm değerlerine ulaşıldığı, doğrudan cihaz ekranından grafik olarak görüntülenebilir ve kaydedilebilir. Son ölçüm değerlerine ulaşıldığ sürenin ardından ölçüm tamamlanmıştır. Ölçüm alanının gün ışığına maruz kalması durumuna göre WBGT veya WBGTS indeksleri hesaplanmaktadır. Kullanılan ölçüm cihazı modeline bağlı olarak her iki indeksi de otomatik olarak hesaplayabilir.

Termal Konfor Yönetmeliği

Türkiye’de termal konfor ile ilgili düzenlemeler, “6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” kapsamında yer alır. Bu kanun, iş yerlerinde çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için gerekli standartları ve önlemleri belirler. Termal konfor, iş yerlerinde uygun sıcaklık, nem, hava akımı gibi çevresel faktörlerin yanı sıra, çalışanların giysi ve metabolik hız gibi kişisel faktörlerini de göz önünde bulundurarak sağlanır. Bu düzenlemeler, iş yerlerinin sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamasını amaçlar.